turadi.
Farqi shuki, tinchlik holatida sinaps yorig‘iga ozgina atsetilxolin
chiqadi. Ayni paytda ajralib chiqadigan ozgina mediator-atsetilxolin
« k v a n t l a r i »
t a ' s i r i d a
p o s t s i n a p t i k
m e m b r a n a
k u c h s iz
d e p o ly a r iz a ts iy a l a n a d i, b u n in g n a tija s id a k ic h ik ( m in ia ty u ra )
potensiallar yuzaga keladi. Bu kichik potensiallar amplitudasi qariyib
0,5 mv, y a'n i harakat potensialining amplitudasiga nisbatan
taxminan
50-80 baravar kam. Kichik potensiallar faqat nerv-muskul sinapsidagina
emas, balki MNT dagi boshqa sinapslarda ham kuzatilgan.
N erv-m uskul sinapsiga kurarening ta 'siri.
Shunday moddalar
ham borki, ular xolinoreseptorlar bilan atsetilxolindan ham mahkamroq
bog‘ hosil qiladilar. Ularga kurare va boshqa b a ‘zi birikmalar (d-tubo-
kuranin, diplatsin, flaksedil va b.) kiradi. Ular muskulga ta'sir etgach,
xolinoreseptiv substansiya blo kadalanib qoladi va natijada nerv
impulsi ham, s u n 'iy y o 'l bilan quyilgan
atsetilxolin ham muskul
tolasini q o 'z g 'a ta olmaydi.
Yaqingacha nerv-m uskul sinapsiga k u rarening t a 's i r etishini
o 'r g a n is h faq atg in a nazariy ah a m iy a tg a ega edi, xolos. Biroq,
jarrohlikning tez rivojlanishi munosabati
bilan tabiiy nafas olishni
to 'x ta tib q o 'y g a n holda operatsiyalar qilish imkonini beradigan
vositalarni qidirish zaruriyati tug'ildi. Shundan so'n g, kurare va uning
hosilalaridan keng va samarali foydalanila boshlandi.
Hozir ko'krak va qorin bo'shlig'idagi ko'pgina operasiyalar klinikada
ku rareg a o 'x s h a s h t a 's i r etuvchi p re p a ra tlar bilan nerv-m uskul
blokadasi fonida sun'iy nafas oldirish sharoitida o'tkazilmoqda.
Xolinoreseptorlar bilan yanada kuchli bo g '
hosil qiluvchi toksin
- bu ilon zahari toksinidir.
N e rv-m u sk u l sin a p si c h archaganda о ‘tk a zilish n in g buzilishi.
Nerv tolalari uzoq ta'sirlanganda muskul, ayniqsa, nerv charchashi
tufayli q o'zg'alishlarni o'tkazish qobiliyatidan mahrum bo'lishidan
ancha oldin nerv-muskul birlashmasining impuls o'tkazishi buziladi.
Buning sababi shundaki, nerv uzoq ta'sirlanganda
nerv oxirlaridagi
zaxira keskin darajada kamayadi, shu sababli har bir impulsga ajralib
c h i q a d ig a n a ts e tilx o lin m iqdori k a m a y a d i va s h u n g a y arash a
p o s ts in a p tik p o te n s ia lla r ham b o 's a g ' a d a n past d a r a ja s ig a c h a
kamayadi.
Bundan tashqari, nerv uzoq vaqt ta'sirlansa, postsinaptik
membranani atsetilxolinga bo'lgan sezgirligi kamayadi.
M uskullar fiziologiyasi.
Inson tanasining fazodagi harakatini, ko'z
harakatini, qon-tomirlar va yurak faoliyatini
hamda hazm qilish trakti
faoliyatini amalga oshirishda ikki asosiy turdagi muskullaming ahamiyati
48
kattadir. Bular silliq va ko‘ndalang targ‘il (skelet va yurak k o‘ndalang
targ‘il muskullari) muskullaridir. Ular bir-biridan tuzilishi va fiziologik
xossalari jihatidan farq qiladilar, lekin bu ikkala turdagi muskullarda,
qisqarishning molekulyar mexanizmida umumiy o‘xshashliklar juda ko‘p.
Yurak muskullarining funksiyasi «Yurak va qon aylanish» bobida
ko'zdan kechiriladi. Bu bobda faqat skelet
muskullar bilan silliq
muskullarning tuzilishi, funksiyasi va fiziologik xossalarini k o ‘rib
chiqish bilan chegaralanamiz.
S k e le t m u s k u lla r i. S k e le t m u s k u l to la la r in in g s in fla n is h i.
Um urtqali hayvonlarda va ju m la d a n insonlarda skelet muskuli,
o'zining tuzilishi va funksional jihatidan
bir-biridan farq qiluvchi
muskul tolalarining bir necha turlaridan tashkil topgan. Hozirgi kunda
4 turdagi muskul tolalari tafovut qilinadi:
Do'stlaringiz bilan baham: