R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

vaziyatda til orqa unlisi sifatida namoyon bo‘ladi. Bunda [
û
] unlisi
b ilan til orqa [«] unlisi orasidagi ziddiyat kuchsizlanadi.
Barqaror bo'lmagan ziddiyattiing neytrallashmagan holatini
ta ’ minlovchi fonetik pozitsiya -
kuchli pozitsiya. Masalan, [b]
fonem asi so‘z boshida jarangsizlashmaydi va bu pozitsiyada uning
[/?] 
fonemasiga 
zidligi 
saqlanadi. 
Bu 
kuchli 
pozitsiyadir.
[u]
[/]
(lablangan) 
(lablanmaga
(keng)
(tor)
56

---

Neytrallanish, 
so‘nishga 
o lib
keluvchi 
pozitsiya 
kuchsiz
pozitsiyadir. D em ak, bunday pozitsiyadagi ziddiyat barqaror
bo'lnagan ziddiyat deyiladi. 
U nli v a undosh orasidagi qarama-
qarsMik barqaror ziddiyatga m isol b o ‘la oladi. Yoki undoshning
paydo bo'lish o'rniga ko‘ra, unlilarning tor-kenglik xossalariga
ko‘ni zidlanishi ham barqaror ziddiyat. Lablanish belgisiga ko‘ra
[o “]-[?] tizimchasi ham barqaror ziddiyat asosiga qurilgan.
Demak, o ‘zbek tilining 
fonetik 
paradigmasi deganda, har
qaysisi o ‘ziga x o s xususiyatga ega b o lgan barqaror bir umumiy
belgi ostida birlashadigan fonetik unsurlardan tashkil topgan tizim
tushuniladi. Bu butunlik yoki paradigm a o ‘z ichida ayrim belgilari
bilan umumiylikni tashkil etgan va shu umumiylik uchun asos
bo‘l£an belgilari bilan boshqa shunday umumiylikdan farq qiladigan
kicliik butunlik, 
ichki 
paradigmal ardan