Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti b. S. Abdullayeva, N. Sh. Ruzikulova

V. Oʻtilgan mavzuni mustahkamlash. 
5-topshiriqda shakllarni bir nom bilan qanday atalishi soʻraladi. 

---

123 
Bular bir nom bilan koʻpburchaklar deyiladi. Koʻpburchaklar haqida 1-sinfda 
olgan bilimlarini takrorlaydilar. 
Boshqotirma
. Kvadrat qismlaridan shakllar yasash.
VI. Darsni yakunlash va uyga vazifa berish. 
Oʻquvchilarning darsda ishtiroki 
hisobga olinib, olgan baholari e‘lon qilinadi. Dars yakunlanadi. 
Uyga vazifa qilib 6-va 7-topshiriqlar beriladi va oʻqituvchi tomonidan tushuntirib 
beriladi.
Minglar 
konsentrida 
arifmetik 
amallarni 
oʻrgatishda axborot 
texnologiyalaridan foydalanish. 
Ma‘lumki, sonlarni 1000 ichida sonlar ustida arifmetik amallar bajarish 
quyidagi sabablarga koʻra alohida ajratiladi: 
Birinchidan, bu еrda sinf tushunchasi shakllantira boshlanadi.
Ikkinchidan, «Ming» boʻlimida hisoblashlarning og‗zaki usullarini oʻrganish 
asosan tugallanadi.
Uchinchidan, mazkur boʻlimda hisoblashlarning yozma usullari ustida ish 
boshlanadi.
Koʻpxonali sonlar konsentrida arifmetik amallarni oʻrgatishda axborot 
texnologiyalaridan foydalanish.
Koʻp xonali sonlarni qoʻshish va ayirish. 
Koʻp xonali sonlarni qoʻshish va 
ayirish shu narsa bilan ancha еngillashadiki, bu mavzuni oʻrganish uchun zarur 
boʻlgan deyarli barcha usullar u yoki bu darajada bolalarga tanish. Shuning uchun 
oʻqituvchining vazifasi, eng avvalo, oʻquvchilarning ilgari egallagan bilimlarini 
I
P

---

124 
takrorlash, aniqlashtirish va sistemalashtirishdan, soʻngra esa bu bilimlarni 
sonlarning yangi, anchagina keng sohasiga koʻchirishdan iborat. 
Mazkur mavzuni oʻrganishda bolalar bilan birgalikda qoʻshish va ayirish 
amallari mazmunini aniqlashtirib olish zarur. Koʻp xonali sonlarni qoʻshish va 
ayirish usullarining bundan buyon murakkablashib borishini kuzatib borish uchun 
bolalarning qoʻshish va ayirishning yozma algoritmlarini ongli oʻzlashtirish 
boʻyicha bajaradigan ishlarining ketma-ketligini oʻquvchilar anglab еtishlari lozim. 
Bolalarga tanish boʻlgan algoritmlar million ichidagi sonlarga tarqaladi. Bu 
birinchi darsning oʻzidayoq bajariladi. Agar bolalar shu paytgacha million ichidagi 
sonlarni oʻqish va yozishni yaxshi oʻrganib olgan boʻlsalar, ularning sinflar 
boʻyicha hamda xonalar boʻyicha tarkibini bilsalar, u holda ularni 47 632+71394, 
9580—1365 koʻrinishdagi misollarni еchishni tushuntirish murakkablik qilmaydi. 
Biz yuqorida koʻrganimizdek, birinchi darsda besh-olti xonali sonlarni 
xonadan (sinfdan) oʻtmay va oʻtib qoʻshish va ayirish algoritmi ishlab chiqiladi. 
Hisoblash uchun dastlab yozilishida bir xil miqdordagi raqamlarni oʻz ichiga olgan 
sonlarni tavsiya etish maqsadga muvofiqdir. Bu — bolalar diqqatini asosiy 
maqsadga qaratishga imkon beruvchi eng sodda holdir. Bu darsda koʻp xonali 
sonlarni qoʻshish va ayirish uch xonali sonlarni qoʻshish va ayirish kabi 
bajarilishini bolalar ongiga еtkazish muhimdir.