129
faoliyatini tijorat banklari segmentini dasturiy mahsulotlar bilan ta’minlashga
yo‘naltirgan.
Bozorni qamrab olish strategiyalarining uchalasidan birortasini tanlab
olishda aniqlangan va potensial rentabel bo‘lgan segmentlar soni va
firmaning resurslariga e’tibor beriladi. Agar bu resurslar cheklangan bo‘lsa,
fokuslangan marketing strategiyasi amalga oshirish mumkin bo‘lgan yagona
strategiya
bo‘ladi.
Konsentratsiyalangan
marketing
strategiyasi
korxonalardan
bozorning foydali segmentiga, ya’ni bitta yoki bir necha
segmentiga e’tiborni qaratishni talab qiladi. Bu bozor segmentiga firma bitta
yoki bir necha mahsulot bilan hamda maqsadli marketing dasturi bilan
yondashadi. O‘z mazmuniga ko‘ra bu strategiya bozor chuqurchasi
konsepsiyasiga mos keladi, ya’ni shunday bozor segmentida ishlash kerakki,
tovar ushbu firma va uning yetkazib berish imkoniyatlari uchun ko‘proq mos
keluvchi bo‘lib hisoblanadi. Konsentr-langan marketing strategiyasi ko‘proq
bozorning barcha segmentlarida ishlash uchun hamda yetarli katta moliyaviy
vositalarning bo‘lishi talab etilmaydigan kichik va o‘rta korxonalar uchun
mos keladi.
Raqobatli marketing strategiyalari
Firma rahbariyati mijozlar talabini
hisobga olib faqat raqobat
ustuvorligini ta’minlashga mo‘ljallangan marketing strategiyasini qo‘llab
qo‘ya qolmaydi. Raqobatchilar strategiyasi haqida olingan hamda o‘zining
raqobat muhitidagi holati haqidagi ma’lumotlarga asoslanib, firmaning
raqobatli marketing strategiyasi ishlab chiqiladi.
Bozordagi raqobat muhitida firma to‘rtta roldan birini o‘ynashi mumkin:
–
bozor yetakchisi;
–
yetakchilikka da’vogar;
–
lider;
–
ma’lum bozor qismiga ixtisoslashuv (mutaxassis nisher). Bozorda
egallab turgan raqobatli o‘rni va firmaning o‘z imkoniyat-
lariga bog‘liq holda rahbariyat raqobatning birorta strategiyasini afzal
ko‘radi.
Turli raqobat pozitsiyalarida turgan holda firmalar, agar ular o‘sishning
aynan
bir xil strategiyalarida, masalan, o‘sishning jamlangan strategiyasida
bo‘lishsa ham raqobatning turli xil strategiyasini tanlashadi.
O‘sishning jamlangan strategiyasida turgan bozor yetakchisining
strategiyasi himoya (mudofaa) va bozor ulushini oshirish muammolari bilan
bog‘liq.
O‘zining bozordagi yetakchilik pozitsiyasini mudofaa qila borib,
yetakchi:
–
jami
mavjud tovarlar eskiradi, raqobatchilar o‘z tovarlarini
yangilash harakatiga tushgunga qadar o‘z tovarlarini ma’nan eskirgan, deb
bilib, avvalroq uni yangilashga o‘tish asosida innovatsiyalar strategiyasini
130
qo‘llay boshlashi;
–
imkoniyatli narxlarni asrab qolish va mahsulotlarni yangi
o‘lchamlar, dizayn va markalar hisobiga yangilash yo‘li bilan bozordagi
yetakchilik holatini saqlab qolishga imkon
beruvchi mustahkamlash
strategiyasidan foydalanishi;
–
tashlangan undov (chaqiriq)ga nisbatan tez javob harakatlarini
ko‘zda tutuvchi qarama-qarshi zarbalar strategiyasini realizatsiya qilishi:
narxlarni sezilarli pasaytirishi, o‘z mahsulotini ilgari surish siyosatini
kuchaytirish, raqobatchilarni tanqid qilishni tashkil etish,
uning asosiy
ta’minotchilariga ta’sir o‘tkazishga urinib ko‘rish, uning asosiy xodimlarini
o‘ziga og‘dirishni boshlashi mumkin.
Bozor ulushini oshirish uchun kurash olib borish bilan yetakchi bozor
muhitiga undov (chaqiriq) tashlovchi strategiyani tanlaydi.
Yetakchilikka da’vogarlik strategiyasini o‘ziga yarasha kuchli, lekin
yetakchi pozitsiyasini egallamaydigan firmalar tanlaydilar.
Bozor muhitiga
undov (chaqiriq) tashlay borib, bunday firmalar masalan, jamlangan o‘sish
strategiyasini qo‘llay borib, asosiy strategik maqsadi boshqa firmalardan
“jang bilan” yutib olish hisobiga bozorning qo‘shimcha qismini “bosib olish”
(bozor ulushini oshirish)ga intiladi. Bukurashni u yetakchi yoki ancha sustroq
va mayda raqobatchilari bilan olib boradi. Yetakchiga hujumni firma o‘zida
aniq raqobat ustuvorligi mavjud bo‘lsa, yetakchida esa firma raqobat
kurashida foydalanishi mumkin bo‘lgan kamchiliklar bo‘lgandagina
boshlashi mumkin. Hujumning beshta strategiyasi bo‘lishi mumkin.
1.
Yetakchiga ro‘paradan hujum “kuch-kuchga qarshi” prinsipi bo‘yicha
boradi, bunda yetakchilikka da’vogar
yetakchining ojiz emas, kuchli
tomoniga hujum qiladi, bu bilan u o‘zini kuchli deb hisoblay- digan va
yetakchilik qiladiganni kutilmaganda yengishga urinadi. Bu “jang”da odatda,
kimning resurslari ko‘p bo‘lsa va kim kuchli ustuvorlikka ega bo‘lsa, o‘sha
g‘alaba qozonadi.
2.
Yetakchiga yon tomonidan hujum uning ojiz yo‘nalishiga: yoki
yetakchi kuchli pozitsiyaga ega bo‘lmagan regionga yoki yetakchining
mahsuloti qoplay olmaydigan talabga nisbatan qilinadi.
3.
Hamma yo‘nalish bo‘yicha hujum qilayotgan
firmaning yetakchi
ishtirok etadigan hamma bozorlar va yetakchi chiqaradigan mahsulot- larning
hamma turlari bo‘yicha harakatlanishini ko‘zda tutadi.
4.
Hujumkor firma yetakchiga aylanib o‘tib, bevosita hujumni ko‘zda
tutmaydi. Firma yangi bozor yaratadi, keyin unga yetakchini“aldab” kiritadi
va bu ozordagi ustuvorlikka ega bo‘lgach, uning ustidan g‘alaba qozonadi.
Masalan, o‘rnini bosuvchi mahsulot yaratish yoki yangi geografik bozorlarni
ochish.
5.
Do'stlaringiz bilan baham: 
