Mustaqillik yillarida O‘zbekistonda bozor munosabatlariga asoslan- gan

Sotuvchilarni rag‘batlantirishning asosiy usullari 
 
 
 

---

301 
Kompensatsiya. Almashuvga taklif qilinadigan summa chakana savdo 
korxonasi roziligi bilan ishlab chiqaruvchi tovarlar ma’lum tarzda yetkazib 
beriladi. Chakana savdoda reklama uchun qilingan xarajatlarni ushbu ishlab 
chiqaruvchi 
tovarlari 
kompensatsiyalaydi 
(qoplaydi). 
Namoyish 
uchun 
kompensatsiyani ma’lum tovarning 
ekspozitsiyasini tashkil etish xarajatlari qopladi. 
Bepul tovarlar. Ma’lum miqdorda yoki ma’lum turdagi tovarni sotib 
oluvchi 
vositachilar uchun (ta’mi, o‘rami, o‘lchami) qo‘shimcha o‘ram tovar taklif etish. 
 
Sotuvchilarni rag‘batlantirish usullarini tanlash. 
Ishlab chiqaruvchilar savdo korxonalarini rag‘batlantirishning turli xil 
usullaridan foydalanadilar bunda: 1) ulgurji yoki chakana firmalarni o‘z 
assortimentlariga tovarini kiritishga undash; 2) ulgurji yoki chakana 
savdo qiluvchi (savdogar)larni xarid hajmi oshishiga ishontirish; 
3)
ulgurji korxonalarni reklama, namoyish va narxni tushirish yo‘li bilan 
savdo markasini ilgari surishga stimullash; 4) chakana korxonalar va ularning 
xodimlarini tovarni ilgari surishga (savdosini tezlashtirishga) rag‘batlantirish. 
Yirik chakana savdo korxonalarining o‘sib borayotgan ta’siri ularga 
reklamalar va iste’molchilarni rag‘batlantirish bo‘yicha tadbirlarning zarari 
savdoni rag‘batlantirish imkoniyatlarini berdi. Boshqaruvda sotuvchilarni 
rag‘batlantirish qiyinchilik bilan amalga oshadi va bu ko‘pincha sezilarli 
zararga olib keladi. 
12.3-jadval 
 
Ish yuzasidan sheriklar va savdo xodimlarini rag‘batlantirishning 
asosiy usullari 
 
 
 
Ixtisoslashtirilgan ko‘rgazma va anjumanlarda. Tarmoqqa oid assotsiatsiya- 
lar har yil turli xil ko‘rgazma va anjumanlar tashkil etadilar. Ishlab chiqarishga 
mo‘ljallangan tovar ishlab chiqaruvchilar ixtisoslashtirilgan ko‘rgazmalarda 
ishtirok etish uchun ilgari (olg‘a) surish (rivojlanish) maqsadida yillik budjetning 
35% gacha sarflashi mumkin. Ko‘rgazma ishtirokchilari uchun foyda yangi 
potensial mijozlarining paydo bo‘lishi, iste’molchilar bilan aloqa o‘rnatish va uni 
saqlab qolish, yangi tovarlar namoyishi. Yangi xaridorlarni jalb etish, mijozlarga 
savdo hajmini oshirish, turli xil buyum (mahsulot)lar yordamida xaridorlarni 
o‘ziga «o‘rgatish», videofilmlar va boshqa audio vizual vositalar kabi o‘ta xilma 
– xil bo‘lishi mumkin. 
Savdo xodimlari orasida tanlovlar. Konkurs kompaniyaning o‘z xodimlari 
yoki dillerlarni ma’lum davrda savdo hajmini oshirish bo‘yicha qilgan harakatlari 
uchun taqdirlashga yo‘naltirilgan. Yuqori natijalarga erishgan ishtirokchilar 
sovrinlar (pul, yo‘llanmalar, sovg‘alar, ballar) oladilar. 

---

302 
Suvenir (esdalik) reklama. Esdaliklarga reklamalar potensial sotib oluvchi 
(xaridor) bilan muzokaralarda yoki mijozlar bilan kontaktda kompaniyaning 
savdo vakillari o‘z hamsuhbatlariga uncha qimmat bo‘lmagan, lekin foydali 
(sharikli ruchka, kalendarlar, breloklar, fonarchalar, bloknot va h.k.) predmetini 
hadya qiladilar.