O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muxandislik-texnologiya instituti

13-jadval 
Qadoqlangan qora choy navlarining organoleptik 
 ko’rsatkichlari bo’yicha tavsifi 
Savdo navlari 
Sifat ko’rsatkichi 
Hidi va ta’mi 
Damlamasi 
Shammasining 
rangi 
Tashqi 
ko’rinish 
Hidi to’liq 
shakllangan yoqimli 
Bir tekis, choy 
donachalari 

---

154 
Buket 
nafis, yoqimli taxir 
ta’mli, begona 
hidlarsiz va 
ta’mlarsiz 
Tiniq 
Bir xil, qo’ng’ir 
rangli 
yaxshi buralgan 
Ekstra 
Yoqimli nafis hidli 
va ta’mli, taxirligi 
seziluvchan 
Tiniq 
Bir xil, qo’ng’ir 
rangli 
Bir tekis choy 
donachalari 
yaxshi buralgan 
Oliy 
Yoqimli hidli, 
yoqimli taxir ta’mli 
Tiniq 
Bir xil, och-
qo’ng’ir ta’mli 
Bir tekis, choy 
donachalari 
yaxshi o’ralgan 
1-chi 
Etarli darajada nafis 
hidli, yoqimli taxir 
ta’mli 
Uncha tiniq 
emas, o’rtacha 
Uncha bir xil 
emas, qo’ng’irroq 
rangli 
Bir tekis emas, 
choy 
donachalari 
yaxshi buralgan 
2-chi 
Kuchsiz yoqimli 
hidli, etarli darajada 
taxir emas 
Uncha tiniq 
emas, 
o’rtachadan 
pastroq 
Uncha bir xil 
emas, qo’ng’irroq 
rangli 
Bir tekis emas, 
choy 
donachalari 
yaxshi o’ralgan 
3-chi 
Yoqimsizroq hid va 
tamga ega 
Kuchsiz 
qoramtir 
Bir xil emas, 
qora-qo’ng’ir 
Bir tekis emas, 
choy 
donachalari 
yaxshi 
o’ralmagan 
Bu jadval ma’lumotlari shundan dalolat beradiki, qora choylar organoleptik 
ko’rsatkichlari bo’yicha ko’k choylardan ma’lum darajada farq qiladi. Ularning ta’mi juda mayin 
taxirlik darajasi juda past, deyarlik sezilmaydigan darajada, hidi esa yoqimli, yaqqol seziluvchan, 
begona hidlarsiz bo’ladi. Qora choyning ko’k choydan farq qiladigan belgilaridan yana biri choy 
shammasining rangi hisoblanadi. Qora choy tayyorlashda fermentastiya jarayoni o’tkazilgani 
sababli choy bargida o’zgarishlar borib, bu esa tayyorlanayotgan choy rangining ham 
o’zgarishini keltirib chitqaradi. Shu sababli choy tahlilini o’tkazishda shu ko’rsatkichlarni 
aniqlashga alohida e’tibor qaratiladi. 
Choy tahlilini o’tkazishda uning fizik-kimyoviy ko’rsatkichlariga ham alohida e’tibor 
qaratiladi. Choyning fizik-kimyoviy ko’rsatkichlariga quyidagilar kiradi: suv massasining 
miqdori, suvda eruvchan ekstraktiv moddalar massasining hissasi, metall aralashmalari 
massasining hissasi, umumiy kul massasining miqdori, suvda eruvchan kul moddasining miqdori 
va mayda choy zarrachalari miqdori. Quyidagi 14-jadvalda qadoqlangan va qadoqlanmagan 
choylarga fizik-kimyoviy ko’rsatkichlari bo’yicha talablar keltirildi.
Keltirilgan 14-jadval ma’lumotlaridan ko’rinib turibdiki, ko’k va qora choylar fizik-
kimyoviy ko’rsatkichlari bo’yicha bir-biriga juda yaqin tursada lekin ayrim ko’rsatkichlari 
bo’yicha kam darajada bo’lsada farq qiladi. 
Choylar uchun muhim ko’rsatkichlardan yana biri ularning xavfsizlik ko’rsatkichlari 
hisoblanadi. Xavfsizlik ko’rsatkichlariga zaharli elementlar, aflotoksinlar, radionuklidlar miqdori 
kabi ko’rsatkichlar kiradi. Bu moddalar miqdori bo’yicha choylar tegishli me’yoriy hujjatlar 
talabiga javob berishi kerak.