O`zg. Varaq Varaq Hujjat

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

8 
O`zg. 
 
Varaq 
 Varaq 
Hujjat 
Imzo 
Sana 
II. Texnologik qism: 
2.1.Texnologik jarayonlari fizik-kimyosining nazariy asoslari. 
Moyli xomashyolardan presslab moy olish qadimdan qo‘llanilgan, dastlab moy 
olish uchun tosh va tosh idishlardan foydalanilgan. Keyinchalik richagli, vintli, XVI 
asrda ponali presslar ishlatila boshlangan. Gidravlik presslarning ixtiro qilinishi 1795-
yilga to‘g‘ri keladi, ularning amaliyotda ishlatilishi 1818-1824-yillarda boshlandi va 
XX asrning 30 yillarigacha yetib keldi.
Hozirgi kunda yog‘-moy sanoatida moylarni moyli xomashyodan siqib olish 
uchun shnekli presslarning har xil konstruksiyalari ishlatilmoqda.
Moyni to‘liq siqib olishga va pressning unumdorligiga ta’sir omillar. 
Bosimning ta’siri.
Siqish jarayonining harakatlantiruvchi kuchi pressdagining 
bosimning ortib borishi hisoblanadi. Siqilish darajasi bosimning oshib borish 
xarakteriga, maksimal qiymatiga va materialning bosim ostida bo‘lish davomiyligiga 
bog‘liq. Bosimning oshib borishi o‘z navbatida tayyor qovurma xususiyatlariga bog‘liq. 
Moyni to‘liq siqib olish uchun qovurma qayishqoq plastiklik xossalarga ega bo‘lishi 
kerak. Qovurma plastikligi uni qovurish rejimiga bog‘liq. Tayyorlangan qovurma 
namligi va harorati optimal darajadan chetga chiqsa, presslash jarayoni buziladi. Quruq 
qovurmaning plastikligi past bo‘ladi va siqilganda chiqayotgan kunjara yuqori moyli
un yoki oqshoq holida bo‘ladi. Dastlab elektrodvigatelga tushayotgan yuklama oshadi, 
kunjara shaklining hosil bo‘lishi keskin kamayadi. 
Yuqori namlikka ega bo‘lgan qovurma plastikligi yuqori bo‘ladi. Bunday 
qovurmadan kunjara rakushkasi ko‘rinishidagi shakl hosil qilib bo‘lmaydi. 
Qovurmaning ma’lum bir qismi zeyer tirqishlaridan moy bilan o‘tib ketadi, natijada 
moy chiqishi amalda to‘xtaydi. Elektrodvigatel yuklamasi pasayadi. 
Press uzatmasining yuklamasi pasayishi va ko‘tarilishi presslash bosimining 
o‘zgarishiga olib keladi. Plastikligi past bo‘lgan qovurmani presslashda bosimning 
oshishi uning siqilish va zichlashishga qarshiligini oshirib yuboradi. Yuqori namlikdagi 
qovurmada bosimning pasayishi presslanayotgan qovurma plastikligining yuqoriligi va 
qarshilikning plastligi natijasida qisman siqilish va zichlashish darajasi kamligi bilan 

---

9