O ‘siqlar bor. Mevasi uch qirrali yong'oq, po‘sti yupqa, yog‘ochlangan, jigar rangda bo‘lib, yaltirab turadi. Yetilganda

4.19.2. Sbumtol (Fraxinus) turkumi
Shumtol turkumining aksari vakillari daraxt va ba’zilari yirik 
buta o ‘simliklardir. Barglari murakkab, toq patsimon, bandi uzun 
bo‘lib, qarama-qarshi joylashadi, har xil turi gullarining tuzilishi va 
rangi xilma-xil bo‘ladi. Ko‘pchilik turlari barg yozishdan oldin, 
ayrimlari barg yozib bo‘lgandan so‘ng gullaydi. Gullari ikki jinsU va 
bir jinsli, otalik yoki onalik gul bo‘ladi. Ular oddiy yoki murakkab 
ro‘vak hosil qiladi.
R o‘vaklar o ‘tgan yilgi yoki shu yilgi novda yoki barglar 
qo‘ltig‘idagi kurtaklardan rivojlanadi. Otalik va onalik gullari har 
xil taqsimlanadi. Bir turining gullari ikki jinsli yoki bir jinsli, har 
ikkala jinsli bo‘lishi mumkin. Barg yozilguncha gullaydigan turlari 
shamol vositasida changlanadi. Mevasi bir urug‘li quruq pista yoki 
yong‘oqcha bo'lib, kuzda yetiladi. Urug‘i oval, duk shaklda yoki 
yassi, po‘sti yupqa, endospermali, uning orasida to ‘g‘ri, yassi 
urug‘palla bilan murtak joylashadi.
Shumtol ko'pincha tez o ‘sadi, yer yuziga yaqin joylashgan 
sershox ildizlari baquwat rivojlanadi, to‘nkasidan yaxshi ko‘karadi, 
ildizidan bachJrilaydi. U yorug'sevar o‘simlik, 200-250 yilgacha 
yashaydi, har xil tuproqii yerlarda o‘sa oladi. Bu turkumning ko‘p 
turi shimoliy yarim shaming mo‘tadil iqlimli zonasidagi o‘rmon- 
larda o‘sadi, 20 ga yaqin turi ekiladi.
Shumtol turkumi bir-biridan keskin farq qiladigan ikki sek- 
siyaga boclinadi. Birinchi seksiyaga kiradigan o ‘simliklar barg 
yozishdan oldin gullaydi. Gullari oldingi yilgi poyalar qo‘ltig‘ida 
rivojlanadi, gultojisi bo‘lmaydi, ayrimlarida kosacha ham bo‘l- 
maydi. Ikkinchi seksiyaga esa barg yozgandan keyin gullaydigan, 
gullari novdalar qo‘ltig‘ida rivojlanadigan va gulqo'rg‘oni qo‘sh 
qavatli turlar kiradi.
288

---