«сарайшық» мемлекеттік тарихи-мәдени музей-қорығы атырау облысы білім беру басқармасының Әдістемелік орталығЫ

ерлер киімі туралы 
жинақтағанымды айтсам: тақия, бұл көбіне қызыл мақпалдан тігілген, төбесі 
ұшқыр биік бөрік, бұлардың етектері көбіне бұлғын және тағы басқа қымбат 
бағалы аң терілерімен жұрындалған, алтын оқалармен әшекейленген екен. 
Кейбір адамдар жеңіл бұқар тақиясын киген, бөрік ішінен желкеге түсіріліп 
орамал тартатындары да кездескен. Башылық – үлкен сүйір бөрік, ол әдетте 
қызыл не жасыл шұғамен қапталып, астары түйе жүнінен не теріден жасалады. 
Қалпақты ертеде қой жүнінен басып, жазда бас киім ретінде пайдаланған. 
Сонымен бірге шекпен, шапан, тондарды жыл мезгілдеріне байланысты киген. 
Мұражайда осы аталған киімдерден шапан, тымақ, тақия сияқты ерлер киімін 
кездестірдім. 
ҚЫЗДАР КИІМІ. 
Олар ер адам тақиясына ұқсас, бірақ одан биік те үлкен, 
етегі бұлғын терісімен жұрындалған бөрік киген. Бүкіл бөріктің беті түрлі күміс 
алқа және тиындар, тағы басқа әшекейлермен безендіріліп, төбесіне үкі 
тағылатын-ды. Оның екі самайы үстінен бұлғын құйрығы салбырап, құйрықтар 
күміс әшекейлермен әсемделген және осы құйрықтардың тұсынан қыздардың қос 
бұрымдары да көрінетінді. Қыздардың иектері астын екі ұшы бөрікке бекітілген 
ақ жібек не шыт орамал жабатын-ды. Өте сәнді халаттың кеудесінде інжу 
орнатылған алқа болатынды. Жібек халат үстінен суықта сырты алтын оқалы 
қама ішіктер киген. Кедейлердің қыздары да осындай киім түрлерін киді, бірақ 
олары төмендеу матадан істелетін. Әйел-қыздар аяқ-киімдері не қызыл сақтиян 
былғарыдан тігілген етік болады, ал, кедей қыздары қандай былғарыдан болса да 
қолына түскен етікті киді. Ата-бабамыз қыздарын ерекше құрметтеген. «Ұл 
түтін, қыз - күтім» деп қызға бар жақсыны кигізіп, дәмдіні жегізіп, жорға 
мінгізген. 
Елбасымыз Н.Назарбаевтың тарихи құжатқа айналған «Болашаққа бағдар: 
рухани жаңғыру» атты мақаласында: «...Туған жер – әркімнің шыр етіп жерге 
түскен, бауырында еңбектеп, қаз басқан қасиетті мекені, талай жанның өмір-бақи 
тұратын өлкесі. Оны қайда жүрсе де жүрегіміз әлдилеп өтпейтін жан баласы 
болмайды» - деп туған жердің қасиетіне ерекше тоқталады.
«Туған жерге деген 
сүйіспеншілік Туған елге – Қазақстанға деген патриоттық сезімге ұласады» 
деген сөзімен мақаламды түйіндей келе, барша отандастарымды егеменді 
еліміздің жарқын болашағы жолына аянбай еңбек етуге шақырамын. 

---

102