1 О. Машарипов, тми

www.interfinance.uz
 
6
субъектларида «Пул оқимлари тўғрисидаги ҳисобот»нинг моҳияти, тайинланиши, 
ахборот имкониятлари ва тўлдириш услубларига эътибор берил-майди. Шунинг 
учун тавсияноманинг ушбу бўлимида мазкур ҳисоботни тузишнинг халкаро ва 
миллий хусусиятлари ва бошқарувни ахборот билан таъминлашдаги аҳамияти 
баён қилинади. 
Пул оқимлари тўғрисидаги ҳисобот (4-шакл) - бухгалтерия ҳисоботининг 
асосий шаклларидан бири бўлиб, корхона пул маблағларининг кирими ва чиқими 
тўғрисидаги ахборотларни умумлаштириш учун хизмат кқилади. У бухгалтерия 
ҳисобининг ядросини ташкил этувчи - "Бухгалтерия баланси" (1-шакл) ва 
"Молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисобот" (2-шакл) маълумотларини сезиларли 
даражада тўлдиради ва бойитади. Маълумки, "Бухгалтерия баланси" (1-шакл) 
корхонанинг маълум санада (ҳисобот даври охирида)ги молиявий аҳволини акс 
эттиради. Пул оқимлари тўғрисидаги ҳисобот (4- шакл) эса бухгалтерия ҳисоботи 
компонентларидан бири бўлиб, пул маблағларининг ҳисобот даври бошидан то 
охиригача бўлган оралиқдаги ўзгаришларини тавсифлайди. 
"Молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисобот" (2- шакл) корхонанинг ҳисобот 
давридаги молия-хўжалик фаолияти натижаларини акс эттиради. Бу фаолият пул 
оқимлари тўғрисидаги ҳисобот(4-шакл)да тавсифланадиган, пул маблағлари 
ҳолатига таъсир кўрсатувчи муҳим омил ҳисобланади. Пул оқимлари тўғрисидаги 
ахборотлар шуниси билан аҳамиятлики, улар корхоналарнинг пул маблағлари ва 
уларнинг эквивалентларини жалб қилиш ҳамда ишлатиш лаёкатини баҳолаш 
учун молиявий ҳисоботдан фойдаланувчиларга асос яратиб беради. Шу ўринда 
пул маблағлари ва уларнинг эквивалентлари тушунчасига батафсилроқ 
тўхталамиз. Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартлари (IAS) ва Қўшма 
штатлар бухгалтерлик ҳисобининг умум қабул қилинган принциплари (US
GAAP)гa мувофик, пул маблағлари корхона тасарруфидаги нақд пуллар ҳамда 
талаб қилинганда олинадиган қўйилмалардан иборат. 
9-сонли «Пул оқимлари тўғрисидаги ҳисобот» номли БҲМС га мувофик. 
пул эквивалентлари маълум пул суммаларига тез ва осон алмаштириладиган, 
ҳамда қийматидаги ўзгариб туриши туфайли бироз хатарли бўлган қисқа 
муддатли, юқори ликвидли инвестициялар (молиявий кўйилмалар). 
Демак, пул эквивалентлари - бу юқрри ликвидли, қисқа муддатли молиявий 
кўйилмалар бўлиб, муайян суммага осон конвертация қилинади ҳамда уларга 
қиймат ўзгариш риски деярли таъсир кўрсатмайди. Буларга хазина 
мажбуриятлари, муддатли депозитлар, депозит сертификатлар ва шунга 
ўхшашларни киритиш мумкин. 
«Пул оқимлари тўғрисидаги ҳисобот»(4-шакл)ни тузишда пул маблағлари ва 
уларнинг эквивалентлари йиғилади ва умумий сумма билан ҳисобга олинади. 
Молиявий қўйилмаларни пул эквивалентлари шаклида сотиб олиш ва сотиш 

---

“Халқаро молия ва ҳисоб” илмий-электрон журнали. № 3, декабрь, 2016 йил