Mamlakatimizda ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarni samarali amalga oshirish

109
 
 
 
Baholash jarayoni quyidagicha tasvirlanishi mumkin: kutilgan pul oqimlari 
investor talab etgan qaytim darajasida joriy davrga diskontlash orqali joriy 
qiymatini hisoblab aktivga qiymat belgilash. Investorning talab etilgan qaytim 
darajasi, 
r
, foiz stafkaning risksiz darajasi orqali aniqlanadi va investor kutadigan 
risk mukofoti zarur kompensatsiya hisoblanadi. Natijada baholashning asosiy 
modeli matematik jihatdan quyidagicha bo’ladi: 
Aktiv bozori bahosi =
1−yilda 𝑝𝑢𝑙 𝑜𝑞𝑖𝑚𝑖
(
1+𝑡𝑎𝑙𝑎𝑏 𝑒𝑡𝑖𝑙𝑔𝑎𝑛 
𝑞𝑎𝑦𝑡𝑖𝑚 𝑑𝑎𝑟𝑎𝑗𝑎𝑠𝑖)
1
+
2−yilda pul oqimi
(
1+𝑡𝑎𝑙𝑎𝑏 𝑒𝑡𝑖𝑙𝑔𝑎𝑛 
𝑞𝑎𝑦𝑡𝑖𝑚 𝑑𝑎𝑟𝑎𝑗𝑎𝑠𝑖 )
2
+ ⋯ +
n−yilda pul oqimi
(
1+𝑡𝑎𝑙𝑎𝑏 𝑒𝑡𝑖𝑙𝑔𝑎𝑛 
𝑞𝑎𝑦𝑡𝑖𝑚 𝑑𝑎𝑟𝑎𝑗𝑎𝑠𝑖)
n
(1a) 
Yoki belgilar bilan quyidagicha 
V = 
𝐶
1
(1+𝑟)
1
+
𝐶
2
(1+𝑟)
2
+ ⋯ +
𝐶
𝑛
(1+𝑟)
𝑛
(1b) 
Bu yerda 
V =
1 yildan n yilga qadar 
𝐶
𝑛
kelgusi yillik daromad keltiruvchi pul 
oqimlarining ichki qiymat yoki joriy qiymati 
𝐶
𝑛
= t vaqtda olinadigan naqd pul 
r
= investorning talab etilgan qaytim darajasi 
(1) tenglamadan foydalanganda baholashning asosiy bosqichlari quyidagilar: 
1-qadam
: (1) tenglamadan 
𝐶
1
ni hisoblash, ya’ni u qimmatli qog’ozlar taklif 
etadigan kelgusi pul oqimlarining vaqt bo’yicha qiymati 
2-qadam
: 
r
, investorning talab etilgan qaytim darajasini aniqlash 
3-qadam
: 
V 
ichki qiymatni aniqlash, ya’ni kutilgan pul oqimlari investor talab 
etgan qaytim darajasida joriy davrga diskontlash orqali joriy qiymati 
109
Arthur J. Keown, John D. Martin, J. William Petty, Foundations of Finance, Global Edition, 8/E, Pearson, 
2014, p. 228 – 229

---

176 
(1)
tenglamada baholash jarayoni asosida kelgusi pul oqimlarining joriy qiymati 
aniqlanadi. Bu bizning bobdagi eng muhim tenglama, chunki bu bobdagi 
qolgan tenglamalar shu tenglamaning qayta tuzilgan variantlari va 8-bobda 
bu tenglamaning qayta tuzilgan shakllari uchraydi. Agar biz (1)tenglamani 
tushuna olsak, baholashni amalga oshira olamiz va boshqa shu asosdagi 
masalalarda ham aniqroq fikrga ega bo’lamiz.