M. T. Asqarova, G‘. E. Zaxidov, L. F. Amirov

19.2.
 
Valuta bozorini davlat tomonidan tartibga solish usullari 
Bozordagi talab va taklif ta’siri natijasida vaqti-vaqti bilan valuta 
kurslari o‘zgarib turadi. Davlat valuta kurslarini barqororlashtirish 
uchun valuta bozorining amal qilishiga bevosita yoki bilvosita 
aralashishi zarur. Buning bir qator usullari mavjud: 
1.
Zaxiralardan foydalanish
. Valuta kursini mustahkamlashning 
ko‘proq qo‘llaniladigan usuli – rasmiy zaxiralar bilan bozorda 
manipulyatsiya qilish hisoblanadi. O‘z-o‘zidan aniqki, valuta zaxiralari 
alohida mamlakatlar ixtiyoridagi chet mamlakatlar valutalarining 
zaxirasidir (Masalan, AQSh dollari, YEVRO va h.k.). 
2.
Savdo siyosati. 
Valuta bozoriga ta’sir ko‘rsatishning boshqa 
tadbirlariga savdo va moliyaviy oqimlar ustidan to‘g‘ridan-to‘g‘ri 
nazorat qilishni kiritish mumkin. Masalan, AQSh dollarining 
yetishmasligi sharoitida valuta kursini tegishli darajada importni 
cheklash hisobiga ushlab turish mumkin. Xususan import hajmi boj 
yoki import kvotalarini kiritish bilan qisqarishi mumkin. Boshqa 
tomondan mamlakat hukumati eksport uchun milliy ishlab 
chiqaruvchilarga subsidiya berib, shu orqali xorijiy valuta taklifini 
ko‘paytirishi mumkin. Bu tadbirlardan foydalanishda vujudga 
keladigan asosiy muammo shundan iboratki, u jahon savdosi hajmini 
qisqartiradi, uning tarkibini va savdo aloqalarini o‘zgartirib yuboradi, 
iqtisodiy maqsadga muvofiqlikning buzilishiga hissasini qo‘shadi. 

---

245 
Buning oqibatlarini hisobga olmaslik mumkin emas. 
3.
Valuta nazorati
. Boshqa muqobil variant valuta nazorati 
hisoblanadi. Valuta nazorati sharoitida hukumat milliy eksportyorlar 
olgan barcha tegishli chet el valutalarini davlatga sotish talabi bilan 
ularning yetishmasligi muammosini hal qilishi mumkin. Keyin, 
hukumat o‘z navbatida chet el valutasining bu zaxirasini turli milliy 
importyorlar o‘rtasida taqsimlaydi. Shu yo‘l bilan hukumat milliy 
importni, milliy eksport hisobidan olingan chet el valutasi miqdoriga 
cheklaydi. 
Valuta nazorati tizimi bir qator kamchiliklarga ega. Birinchidan, 
savdo cheklashlari (boj, kvota, eksportga subsidiya) kabi valuta 
nazorati nisbiy ustunlik tamoiliga asoslangan xalqaro savdoning tarkib 
topgan aloqalarini buzadi. Ikkinchidan, etarli bo‘lmagan valuta 
resurslari ustidan 
valuta nazorati jarayoni, 
so‘zsiz, alohida 
importyorlarni kamsitilishi bilan bog‘liq. Uchinchidan, nazorat 
tadbirlari iste’molchining tanlash erkinligiga tajovuz qilish 
hisoblanadi. 
4.