Радиотехник тизимлар назарияси асослари

Nazorat savollari:
1. Elem entar zarralam ing ochilish tarixi va bu zarralar xususiyatlarini 
aytib bering.
2. Elementarlik alomatlari nima? Qanday zarrani elem entar zarra dey- 
ish mumkin?
3. Fundamental ta ’sirlashuvlar: a) kuchli, b) elektrom agnit, d) kuchsiz 
ta ’sirlashuvlarning kuchlar xususiyatlari va ta ’silashuv m exanizm larini 
tushuntiring.
4. Zarralarning parchalanish reaksiyasi, parchalanishda vujudga kel- 
gan zarralar kinetik energiyasini ayting.
5. Zarralar to ‘qnashuvlarida zarralar tug ‘ilish reaksiyasi, reaksiya va 
ostona energiyalari va ular orasidagi bog'lanishlar nim alardan iborat?
6. Zarralar kvant sonlari (B, q, L, I, P, T, Tz, S) va bu kvant sonlarining 
fundamental ta'sirlashuvlarda saqlanishi yoki saqlanm asligini izohlang.
7. Zarralar izomultiplet, supermultipletlarini ayting.
8. Kvarklar va ularning xususiyatlarini tushuntiring.
9. Kvarklarni erkin holda kuzatish mumkin em aslik sabablarini ayting.
10. Adronlarning kvark tarkibi qanday?
11. Parton, glyuon nima?
12. Kvark nazariyasiga ko ‘ra, adronlar o ‘zaro ta'sirlashuv mexanizmi 
qanday?
13. Fundam ental zarralar. Nim a uchun fundam ental zarralar hisoblana- 
di?
269
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

A M A L IY M A S H G ‘U L O T L A R M AV ZULA RI.
1. Y adroning k v a n t x a ra k te ristik a la ri:m a ssa si, energiyasi, 
o ‘lcham i, spini va m ag n it m o m en tlari
1.1. Plutoniy neytral atomi massasining qanday qismini uning elektron 
qatlami tashkil etadi.
(j.2,16-10-4)
1.2. Agar neytral litiy atomining massasi 7.01601 a .m .b .g a te n g b o isa , 
litiy yadrosining massasi aniqlansin.
(j. 7,01436 m.a.b)
1.3. 
\ H , ] H
, 
neytralatom lari v aelek tro n m assalarin in g m aiu m
qiymatlaridan foydalanib protonning mp, deytonning md, '6C yadrosining 
massalari aniqlansin.
(j. 1,00728 m.a.b.; 2,01355 m.a.b.; 11,9967 m.a.b.)
1.4. Alfa-zarraning (4He2 geliy yadrosi) massasi ma=4.0015a.m.b. neytral 
geliy atomining massasi ma aniqlansin. (j .4,00260 m.a.b.)
1.5. O g ir vodorod atom iyadrosiningm assayetishm ovchiligi A m v a
b o g ian ish energiyasi Eb aniqlansin.
(j. 0,00240 m.a.b.: 2,23 MeV)
1.6. Bitta proton va ikkita neytron atom yadrosiga birlashganda ajralib 
chiqadigan energiya Eb aniqlansin.
0-8.49 MeV)
1.7. 12C6 yadrosining solishtirma b o g ian ish energiyasi aniqlansin.
0. 7,68 M eV/nuk)
1.8. Ikkita proton va bitta neytrondan tashkil topgan yadroning
270
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

bo g ian ish energiyasi Eb=7.72 MeV. Shunday yadroga ega b o ig a n neytral 
atomning massasi m a aniqlansin.
(j. 3,01604 m.a.b.)
1.9. 
Agar atom yadrosi uchta proton va ikkita neytrondan iborat va bu 
yadroning b o g ian ish energiyasi Eb=26.3 M eV b o is a , neytral atom ning 
massasi ma aniqlansin.
(j. 5,01258 m.a.b.)
1.10.7Li3 va 7Be4 yadrolarini alohida nuklonlarga ajratish uchun qanday 
eng kam E energiya sarflanishi kerak? Nim aga bu energiya berilliy yadrosi 
uchun litiy yadrosinikiga qaraganda kam?
0- 39,2 Mev: 37,6 M eV)
1.11. 14N ? azot yadrosidan bitta neytronni ajratib olish uchun qanday 
eng kam E energiya sarflash kerak?
(j. 10,6 MeV)
1 .1 2 .14N 7 azot yadrosidan bitta protonni chiqarib yuborish uchun zarur 
boflgan minimal energiya E topilsin?
(j. 7,55 MeV)
1.13. IS0 8 kislorod yadrosining bogflanish energiyasi Eb= 139.8 MeV 
ga teng, ,9F 9 ftor yadrosiniki 147.8 MeV. Ftor yadrosidan bitta protonni 
ajratib olish u ch u n qanday m inim al energiy a E sarflash lozim ligi 
aniqlansin.
(j. 8,0 MeV)
1.14. 4H e2 yadrosini ikkita teng boMakka ajratish uchun qanday eng 
kam bogManish energiyasi E ni sarflash kerak. (j. 23,8 M eV)
1 .1 5 .12C6 uglerod yadrosini uchta bir xil bo ‘lakka ajratish uchun zarur 
bo ‘lgan eng kam E energiya aniqlansin.
(j. 7,26 M eV)
271
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1.16. Veyzeker yarim emperik formulasiga ko‘ra 24Cr52 atom ining 
massasini hisoblang. Olingan natijalarni bu izotop massasining tajribada 
olingan qiymatlari bilan solishtiring.
(j. 51,9639 m.a.b.)
1.17. Yarim empirik formulaga ko ‘ra ,0Ne20 , 38Sr98, 92U235 yadrolarida 
har bir nuklonga to ‘g ‘ri keluvchi bog‘lanish energiyasini hisoblang.
(j. 19,9725 m.a.b., 0,1932 m.a.b., 8,8,99 MeV)
1.18. Quyidagi yadrolarriing diametrlari aniqlansin: 1)