Радиотехник тизимлар назарияси асослари

M;
c
2 
bo ‘lsa, u holda M.c2> E > Eibog. energiya oralig‘iga to ‘g ‘ri 
keluvchita’sirlashuvdazarraIartarkibiybo‘lakchalargaajralib ketadi,yangi 
zarralar tug‘ ilishi hosil bo'lm aydi. Elem entar zarralar tarkibi yuqoridagi 
ikki shart bajarilmasa s u b z a r r a la r deb ataladi (masalan, kvark, glyuon, 
partonlar).
1960-yillardan bo sh lab o ‘rg an ilg an y u zlab elem entar zarralarn i 
sistemalashtirish qaysi ta ’sirlashuvlarga qatnashishiga k o‘ra, toifalash, 
bunda ko‘pgina kvant sonlari va bu kvant sonlarining ta ’sirlashuvlarda 
saqlanishiga alohida e ’tibor qaratildi.
Zarralar nihoyatda k o ‘p elastik va noelastik sochilish jarayonlarida 
hamda ko‘p tug‘ilish va parchalanish reaksiyalarida ishtirok etadi. Bunday 
k o ‘p turli xil a y lan ish larn i to ‘rt tip d a g i fund am ental o ‘zaro t a ’sir 
boshqaradi. Ulami fizikjarayonlarvahodisalarningbelgisi debham qarash
239
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

mumkin. Har qanday o ‘zaro ta ’sirni uchta param etr bilan tavsiflash 
m umkin: intensivlik, t a ’sir radiusi va uning elem entar akti am alga 
oshiriladigan vaqt. Ularning qiymatlari 7.1-jadvalda keltirilgan.
7.1-jadval
jy»
()‘zaro ta’sir
Ta'siriashuv
vositasi
Inten-
sivlik
Ta'sir
radiusi
Xarak-
teili vaqt,
r, s
1
.
Kuchli
Glyuonlar
10'MO1
10-15 in
10"23
2.
Elektromagnit
Fotonlar
1/137
co
~10^°
3.
Kuchsiz
Oraliq bozonlar
i o - w
- l O ^ m
~ 1 0 -°
4.
Gravitatsion