73
berilgandan keyin jil-virlanadi va shaberlanadi.
OLDINGI BABKA - sganinaning chap tomoniga mustahkam o’rnatilib, uning
korpusiga tezliklar qutisi joylaniladi. Korpusning oldingi tomoniga tezliklar
qutisining boshqarish organlari joylaniladi. Oldingi babka ishlov berilishi kerak detalni
o’rnatish va unga aylanma harakat berish uchun xizmat qiladi. Ishlanilayotgan detal,
shpindelga borib kiritilgan patronga mahkamlanadi. Oldingi babkaning asosiy qismi
shpindeldan iborat bo’lib, uning ichi g’ovak qilib tayyorlaniladi.
Bu esa shpindel
ichidan o’tkazilgan chiviqli materiallarni ishlash imkoniyatini beradi.
ORQA BABKA (21-rasm.) — staninaning o’ng
tomoniga
o’rnatilib
ishlov
berilayotgan
tayyorlamani markazlar yordamida tutib turish
uchun xizmat qiladi.
21-rasm. Orqa babka.
SURISH QUTISI — surish kattaligini sozlash vaharakatni shpindeldan yuritish
vinti yoki yuritish valiga etkazib berish uchun xizmat qiladi.
SUPPORT — keskichni keskich tutqichiga o’rnatish va uni bo’ylama,
ko’ndalang yoki burchak traektoriyada harakatlantirish maqsadida ishlatiladi. Keskichning
bo’ylama harakatdan silindrsimon yuzalarni, ko’ndalang harakati — kesib tushirish,
to’rets yuzalarni ishlashda va burchakli harakatidan esa konus yuzalarni yo’nishda
qo’llaniladi. Bo’ylama harakat pastki bo’ylama salazkani (1) stanina (2) yo’naltiruvchi
bo’yicha surilishi tufayli amalga oshiriladi. Supportning pastki yo’naltiruvchilari
ko’ndalang salazkani (3) tayyorlamaning aylanish o’qigatik
harakatlanishini
tahminlaydi.
Bu harakat vint 3 va maxovik 5 orqali (qo’l bilan) yoki harakatni yo’naltirish
vintidan fartuk tishli uzatmalari va tishli g’ildirak 4 ishtirokida avtomatik ravishda
amalga oshirilishi mumkin. Ko’ndalang salazkaning (2) ustki qismiga vertikal o’q
atrofida burash orqali kerakli burchakka sozlash mumkin bo’lgan aylanuvchi plita
74
(10) joylashtirilgan. Bu plitaning ustki qismiga yuqorigi salazkalarning (9)
yo’naltiruvchilari o’rnatilib unga keskich tutqichi mahkamlaniladi. YUqorigy salazka
vint (7) orqali o’rnatilgan maxovik (6) yordamida qo’l bilan suriladi.
FARTUK — (22 rasm) stanokning bu qismi yurgizish
valining yoki yurgazish
vintining
aylanma
harakatiki
supportning to’g’ri chiziq-li harakatiga
aylantiruvchi mexanizmi joylashtirish
uchun xizmat qiladi. Fartukning old
qismiga support
harakatini boshqarish
maxovikchalari va dastalari o’rnatilgan.
Shesternyalar orqali shesternya (14) ga
22-rasm. Fartuk.
uzatiladi. Agar dasta (15) vositasida shesternya (16) tishli g’ildiraklar (14) va (17)
bilan tishlashtirilsa, shesternya (16) ko’ndalang salazkalarning vinti (19) ga qo’zralmas
qilib o’tkazilgani uchun salazkalarni ilgarilanma harakatga keltiradi.
Salazkalarni dastaki ravishda ko’ndalangiga surish dasta (19) vositasida,
bo’ilama surish esa dasta (20) vositasida (21, 7, 8) shesternyalar va reyka (9) orqali
amalga oshiriladi.
YUrgizish vintidan bo’ylama surish harakati fartukda o’ng tomonga
joylashgan ajraluvchi gayka qulflash yo’li bilan uzatiladi. Ajraluvchi gayka pallalari
fartuk chiqig’idagi kapdum shaklli pazda sirpana oladi.
Gayka pallalaridan har
biriningtarmog’i diskning spiral kesigiga kirib turadi, disk burilganda esa pallalar bir-
biriga yaqinlashadi yoki bir-biridan qochadi. Disk dasta vositasida buriladi. Gayka odatda
bronza (BrOSS 6—6—3)dan yoki ruxning SAM 9—1,5 markali qotishmasidan
tayyorlanadi.
YURGIZISH (SURISH) VINTI - yurgizish vintidan, odatda, supportni bir
tekisda va yuqori aniqlikda surish zarur bo’lgan hollarda, masalan, rezba qirqishda
foydalaniladi. YUrgizish vintlari kam eyiluvchan va juda
aniq qadamining nominal
o’lchami-dan farqi
+
12 mikron atrofida bo’lishi kerak. YUrgizish vintlari tayyorlash
75
texnologiyasi murakkab bo’lib, ko’p mehnat talab etadi va tozalab ishlash oldidan
takror to’g’rilashni (masalan, 1K62 stanogi-ning yurgizish vinti 6 marta to’g’rilanadi),
rezba qirqishni o’z ichiga oladi; rezba bir necha amadda qirqiladi, bunda ishlov berish
jarayonida qizish oqibatida kelib chiqadigan xatoliklarni
tuzatuvchi korreksion
qurilmalardan foydalaniladi. YUrgizish vintlari o’z og’irligi tahsirida egilmasligi
uchun ularni maxsus stellajlarda tik vaziyatda osilgan holda saqlash tavsiya etiladi.
Yurgazish vinti yoki reyka shesternya tasodifiy zo’riqish vaqgida ishdan
chiqishining oldini olish uchun yurgizish vinti va yurgizish valining chap uchlariga
maxsus saqlagich qurilmalar o’rnatiladi.
Elektr dvigatelidan aylanma harakat shpindelga
oldingi babka ichida
joylashgan tezliklar qutisi orqali, yurgizish vali yurgizish vintiga surishlar qutisi
orqali uzatiladi; harakat tezliklar qutisidan shpindelga tasma orqali uzatiladi.
SHkiv shpindel bilan faqat shponka orqali bog’langan, shkivning o’zi esa oldingi
babka devoriga o’rnatilgan podshipniklarda aylanadi, bunda tasmaning taranglanishi
shpindelni deformatsiyalamaydi. SHuning uchun ham bu shpindel yuklanmagan
shpindel deyiladi.
Bundan tashqari, tasmali uzatma yuqori tezliklarda shesternyali
uzatmalarga qaraganda shovqinsiz va bir tekis ishlaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
