Mavzusi bo'yicha kurs ishi ta’lim yo‘nalishi: 5230600-Moliya

Aylanma mablag'lardan foydalanish samaradorligi ko'rsatkichlari
Aylanma mablag'lardan foydalanish samaradorligi iqtisodiy ko'rsatkichlar tizimi, 
birinchi navbatda aylanma mablag'larning aylanishi bilan tavsiflanadi. 
Aylanma mablag'lar aylanmasi deganda, aylanma mablag'lar o'zlashtirilgan 
paytdan (xom ashyo, materiallar va boshqalarni sotib olish) tayyor mahsulotni 
chiqarish va sotishgacha bo'lgan mablag'larning to'liq aylanishining davomiyligi 
tushuniladi. Aylanma mablag'larning aylanishi korxona hisobiga tushumlarni 
o'tkazish bilan tugaydi. 
Aylanma mablag'larning aylanmasi turli korxonalarda bir xil emas, bu ularning 
tarmoqqa mansubligiga, bir tarmoq doirasida esa - mahsulot ishlab chiqarish va 
sotishni tashkil etish, aylanma mablag'larni joylashtirish va boshqa omillarga 
bog'liq. 
Aylanma mablag'larning aylanmasi bir qator o'zaro bog'liq ko'rsatkichlar bilan 
tavsiflanadi: kunlardagi bir aylanmaning davomiyligi, ma'lum bir davrdagi 
aylanishlar soni (aylanma koeffitsienti), mahsulot birligiga korxonada ishlagan 
aylanma mablag'lar miqdori (yuk). omil). 

---

32 
Aylanma mablag'larning bir aylanmasining davomiyligi quyidagi formula bo'yicha 
hisoblanadi: 
bu erda O - aylanmaning davomiyligi, kunlar; aylanma mablag'larning S-qoldiqlari 
(o'rtacha yoki ma'lum bir sanada), rub.; T - sotiladigan mahsulotlar hajmi, rub.; D - 
ko'rib chiqilayotgan davrdagi kunlar soni, kunlar. 
Bitta aylanmaning davomiyligini qisqartirish aylanma mablag'lardan 
foydalanishning yaxshilanganligini ko'rsatadi. 
Muayyan davrdagi aylanmalar soni yoki aylanma mablag'larning aylanish 
koeffitsienti (KO) quyidagi formula bo'yicha hisoblanadi: 
Bunday sharoitlarda aylanma koeffitsienti qanchalik yuqori bo'lsa, aylanma 
mablag'lardan shunchalik yaxshi foydalaniladi. 
Muomaladagi mablag'lardan foydalanish darajasi (Kz), aylanma koeffitsientining 
o'zaro nisbati quyidagi formula bilan aniqlanadi: 
Ushbu ko'rsatkichlarga qo'shimcha ravishda korxona mahsulotini sotishdan olingan 
foydaning aylanma mablag'lar balansiga nisbati bilan belgilanadigan aylanma 
mablag'larning rentabellik ko'rsatkichidan ham foydalanish mumkin. 
Aylanma mablag'larning aylanma ko'rsatkichlari aylanmaga jalb qilingan barcha 
aylanma mablag'lar uchun va alohida elementlar uchun hisoblanishi mumkin. 
Mablag'lar aylanmasining o'zgarishi haqiqiy ko'rsatkichlarni o'tgan davrning rejali 
yoki ko'rsatkichlari bilan taqqoslash yo'li bilan aniqlanadi. Aylanma mablag'lar 
aylanmasini solishtirish natijasida uning tezlashishi yoki sekinlashishi aniqlanadi. 

---

33 
Aylanma mablag'lar aylanmasining tezlashishi bilan moddiy resurslar va ularni 
shakllantirish manbalari muomaladan chiqariladi, sekinlashishi bilan aylanmaga 
qo'shimcha mablag'lar jalb qilinadi. 
Aylanma mablag'larning aylanmasining tezlashishi hisobiga chiqarilishi mutlaq va 
nisbiy bo'lishi mumkin. Mutlaq bo'shatish, agar aylanma mablag'larning haqiqiy 
qoldiqlari ko'rib chiqilayotgan davr uchun sotish hajmini saqlab qolgan yoki oshib 
ketgan holda standartdan yoki oldingi davrdagi qoldiqlardan kam bo'lsa, amalga 
oshiriladi. Aylanma mablag'larning nisbiy chiqishi, ularning aylanmasining 
tezlashishi ishlab chiqarish hajmining o'sishi bilan bir vaqtda sodir bo'lgan va 
ishlab chiqarishning o'sish sur'ati aylanma mablag'lar qoldig'ining o'sish 
sur'atlaridan yuqori bo'lgan hollarda sodir bo'ladi.