12-mavzu. Menejmentning tashkiliy strukturalari. Reja: Tashkiliy tarkibning tavsifi va mohiyati

 
Guruhli (brigadali) tashkiliy tarkib. 
 
Bu tarkibni asosiy turlari yuqoridagi loyiha tarkibining ko’rinishida tavsiflangan. Ammo 
uning bir qancha turlari mavjudki, u yoki bu darajada klassik loyiha tarkibidan birmuncha farq 
qiladi. 
Brigadani tashkil etilish shakli asosan ishlab chiqarishga taalluqlidir. U o’zini ishchi markaz 
qilib, «katakli» tarkibdan tashkil topgan. Oddiy ishlab chiqarish markazida ish konveyer rejimida 
(tartibida) vazifaviy mehnat taqsimotida tayyorlash, ishlov berish, yig’ish, sinov ishlari va boshqalar 
bajariladi. Asosan har bir ishchi o’z ixtisosligi bo’yicha bir yoki ikki xildagi operatsiyani bajaradi. 
Ikki markazni katakli tuzishda barcha zaruriy texnika tizimini bir joyga to’plagan bo’lib, barcha 
brigada a’zolari mahsulotining ishlab chiqarishda ishtirok etadilar, ya’ni bosh bochqichdan oxirgi 
bosqichgacha.
Ishlab chiqarish bir qator nufuzli ustuvorliklarga ega: ishlovchi ishlab chiqarishning boshidan 
oxirigacha qatnashadi, u mahsulotni o’zining shaxsiy mehnatining natijasi deb biladi, ishlovchi har 
xil kasb va bilimlarni egallaydi, chunki busiz u brigada uchun foydali bo’la olmaydi. Bu tarkibda 
vazifaviy tarkibga qaraganda unchalik qattiq cheklanishlar bo’lmaydi. 
Brigadali tarkib ko’proq iqtisod nuqtai nazaridan ishlab chiqarishning bir tsexdan ikkinchi 
tsexga uzatish vaqtini kamayish (foydaliroq hisobalanadi) va brigada ichidagi muammo va 
qiyinchiliklarni tezkor yechish imkonining mavjudligi foydaliroq hisoblanadi. 
Hozirgi vaqtda deyarli barcha g’arbiy korporatsiyalar o’z tashkiliy tarkiblarga bu kabi 
avtonom markazlarni boshqaruv tashkilotlari uchun o’ta tavsiflidir. 
Firma ichidagi venchurli va innovatsion tarkiblar. 
 
Venchur tashkilotlari. 
 
Loyihali (dasturli, maqsadli) tashkiliy tarkibning zamonaviy o’zgargan turi bu venchurli va 
innovatsion tarkiblardir. Bu xildagi ikkala nom ham ma’lum darajada biri-biri bilan sinonimdir. 

---

Ingliz so’zi «venture» - tavakkalli ish, tavakkalli korxona ma’nolarini bildiradi. Qoida bo’yicha 
tavakkalli biznesda innovatsiyalar ishlanishi, ya’ni printsipial yangi texnologiyalar, tovarlar yoki 
xizmatlar bilan o’zaro bog’liq. 
Firmada venchurli bo’limning tuzilishi va harakat qoidasi xuddi erkin venchur korxonaga 
o’xshashdir. Ma’lumki, venchurlar kichik biznesni rivojlanishiga taalluqlidir. Ularning tavsifli 
xususiyatlariga quyidagilar kiradi: 
1. Bu tavakkalli biznes, ya’ni bu tadbir o’ta yangi, avval hech kim tomonidan ishlanmagan 
ob’ektni tanlaydi va o’z kapitalini yoki qarzga olingan moliyaviy vositalarni ishlatishni tavakkal 
qilib sarflaydi. 
2. Ilmga boy venchur oz firmasiga loyihani ishlash va mahsulot chiqarishni tayyorlashga katta 
firmalarning vazifaviy bo’limlariga qaraganda 1,3 yoki 2, 3 marotaba tezroq amalga oshirishga ega 
bo’ladi. 
3. Venchur firmasi barcha kichik biznes dunyosida katta harakatchanlikka ega. U erkin 
tashkilot bo’la turib ish usullarini va sxemalarini o’zgartirish imkoniyatiga ega. 
4. Tadbirkorlik «venchur» tushunchasiga egaligidagi eng muhimi, uning quyidagi 
alomatlaridir: 
(egallovchi 
rahbar, 
menejer); 
ishbilarmonlik, 
intishluvchanlik, 
mardlik, 
tavakkalchilik, raqobatchilik bilan bo’linadigan kurashdagi jonkuyarlik va boshqa sifatlari juda 
muhimdir. 
Kichik biznesda muvaffaqiyatli harakat qiluvchi venchurlardan keladigan foyda shunchalik 
kattaki, yirik firma rahbarlari ulardan o’ziga ittifoqchi qidira boshlaydilar. Innovatsion loyihalarni 
bajarish uchun rahbarlar shartnoma va buyurtmalar tuzadilar, moliyaviy yordamlar ko’rsatishadi. 
Ikkinchi yo’l esa venchur guruhining ijobiy tajribasini o’tkazish va firma ichida kerakli innovatsion 
bo’linmalarining yaratishdan iboratdir.