|
www.ziyouz.com
kutubxonasi
37
shay edi. Qasos pallasi yetgandi. Ko‘p o‘qli tezotar mauzerni ikkinchi qo‘li ustiga qo‘ydi. Birinchi o‘q
bilai ko‘r yigitlar boshlig‘i Guram Jo‘xadzeni qulatdi. To‘pponcha ovozi tun qo‘ynida
momaqaldiroqdek gumburlab ketdi va shu zahoti, yigitlar bo‘g‘zidan hali qo‘shiq so‘zlari uzilmayoq
boshqa beshovini ham ketma-ket otib yiqitdi. Ular nima ro‘y bertanligini hatto anglolmay qoldilar.
Shunday qilib, o‘lim charxi yana bir sharmandali aylandi. To‘kilgan qog‘lar uchun yana qonlar
to‘kildi.
Shunday. Inson munosabatlarining konunlari aljabr hisob-kitoblariga bo‘ysunmaydilar. Zamin esa
qonli fojialarning kajavasi kabi do‘naveradi...
Nahot, axir, bu kajava to oxir zamon bo‘lguncha, Yer oftob atrofida kezib charchatuncha evriladi,
nahot aylanaveradi qonli charx?
O’qlar mo‘ljalga aniq urildi. Fakat bir odam titragancha qo‘liga tiralib turmoqchi bo‘ldi. Sandro
sakrab sakrab borib, uning chakkasidan o‘q qo‘ydi... Otlar qo‘rqib orqaga tisarkldilar va so‘ng
jilovlangdn yerlarida qotib qoldilar...
Gulxan yonib bitmagandi. Daryo vag‘illardi. O’rmon va tog‘lar bari o‘z joyida edi, oy yuksaklarda
sokin kezardi hech narsa yuz bermaganday, yolg‘iz uzoq davom etgan taronagina uzildi, uzildi...
Sandroning basharasi tun shulasida bo‘zdey oqarib ko‘rinardi. U xars-hars nafas olar, o‘pkasiga
havo yetmasdi. U meshni shart ko‘tardi-da, tagida qolgan vinoni to‘kib-sochib yutoqib icha boshladi, u
ichida yonayotgan olovni bosmoqchi bo‘lardi... Keyin sal o‘ziga keldi, gulxan atrofida yotgan
o‘liklarni xotirjam aylanib chiqdi. So‘ng o‘lganlarning qurollarini oldi, ularni egarlarning boshlariga
osib qo‘ydi. Otlarni jilov, no‘xtalaridan batamol, bo‘.iatdi, ularni erkin-likka qo‘yib yubordi. Hamma
otlarni, jumladan, o‘z to‘rig‘ini ham bo‘shatdi... Otlar erkinlikni sezgach, tog‘dan pastga, odamlar
qo‘nalg‘asi tomon turnaqator tizilishib tushib keta boshladilar. Axir otlar doim odamlar yashaydigan
tomonga qarab yuradilar... Ularning ortlaridan birpas qarab turdi... Lekin mana, taqalarning ovozlari
ham eshitilmay qoldi, pastda oyning tutab yotgan
beqaror shu’lalari qo‘ynida qator tizilib borayotgan
otlarning sharpalari ham ko‘zdan g‘oyib bo‘ldi...
Hammasi tugadi. Sandro yana bir marto yerda ag‘anab yotgan oltovlon atrofidan aylanib chiqdi-da,
sal chekkaroqka o‘tdi. Mauzerning og‘zini chakkasiga tiradi. Tog‘larda yana bir o‘q ovozi sadolandi.
Bu yettinchi edi. U ham o‘z qo‘shig‘ini aytib bitirgandi.
O’sha gruzin balladasi mana shunday yakunlanardi.
Eski bulg‘or qo‘shiqlarini ijro etgan yosh bolgar mug‘anniylarini tinglarkanman, birdan shu haqda
esladim. Bu qo‘shiqlar asrlar zulmatidan turib Yaratganga tavallo qilayotganlarning nolalaridan
tug‘ilgandi. Ular Yaratganni yo‘qdan bor qilib, so‘ng uni ruhoniy mavjudiyatga aylantirgan edilar. Ular
o‘zlarini yorug‘ dunyoda juda yolg‘iz his qilardilar, yolg‘iz qo‘shiqlar va duolardagina uni topamiz,
deb, ishonardidar.
Men o‘sha voqeani favqulodda bir zum ichida, sanoqli soniyalar ichida yodimga tushirdim va
barcha hayajonlari bilan boshimdan kechirdim. Tafakkur tezligi oldida yorug‘lik tezligi hech narsa,
hayol o‘tmishga karab yo‘l olib yana orqaga qaytib, vaqt hamda makon ichida harakat qila oladi, uning
sur’ati bilan hech narsa tenglasholmaydi....
O’sha yillar shunday bo‘lishi mumkin edi. Men bunga mana hozir ishondim. Muallif hikoyaning
xotimasida Sandro o‘limidan so‘ng orden bilan taqdirlanganligini yozgandi.
Ammo bir tarafning yangi kirib kelayotgan tarixga qarshiligi va ikkinchi tarafning xuddi mana shu
tarixni tezlatish uchun besabr kurashi hayotni tub tomirlari bilan o‘zgartirmasa, grajdanlar urushining
fojialari millatning fojialariga aylanmasaydi, inqilob dalalaridagi bu dahshatli chek-chandiqlar qaerdan
paydo bo‘lardi va gruzin balladasi shunday yakun toparmidi unda?.. Axir o‘sha yettinchi tantana
qilishi, yashashi mumkin edi-ku. Lekin u buni istamadi. Buning sabablarini tushuntirish juda qiyin. Har
kim bu sabablarni o‘zicha keltirishi va izohlashi mumkin. Men esa, o‘sha soat uzoq-uzoqlarda
turmushning ochiq ummonlarida abadiy suzib yuruvchi ruhafzo hayolning oppoq yelkanlarini
ko‘targan bulg‘or qo‘shiqlarining kemachasida sayr qilarkanman, gruzin naqlining shunday tugashiga
Chingiz Aytmatov. Qiyomat (roman)
Do'stlaringiz bilan baham: |
