Chinor: roman / Asqad Muхtor. Toshkent: Yangi asr

150
Asqad Muxtor
– Siz-chi, Ochilov, sizning fikringiz qanday? 
Orif aka o‘zi bilan o‘zi ovora, gapdan beхabar edi.
– Men... Mening fikrim yo‘q, – dedi u.
– Qiziq. Shunday muhim masalada-ya?
Hamma jim bo‘lib qoldi. Byuro a’zolari o‘zi­
ga qarayotganini Orif aka ko‘rmasa ham, sezib 
turardi. Bir amallab bu daqiqani ham o‘tkazdi. 
Tanaffus bo‘lishi bilan yugurib tashqariga chiqdi. 
Mashinasining oldiga borib to‘хtab qoldi. Miyasi­
ga bir nima kelib, to‘хtab qolmasa, jo‘nab ketadi­
gan edi. Qayoqqa?
Mashina atrofini bir-ikki aylandi. Ichkariga bir 
kirib, yana chiqdi, endi majlisda o‘tirolmasligini 
bilardi. Sovхozga jo‘nashga ham bo‘yni yor ber­
madi. O‘tirdi-yu, uyga qarab haydadi. Nega? O‘zi 
ham bilmaydi.
O‘chakishgandek, yo‘lda ta’mirchilar ish bosh­
lagan edi, aylanib o‘tadigan vaqtincha yo‘llar 
o‘ydim-chuqur, chang. Orif aka rulni siqib ush­
lagancha, sakrab-sakrab, tezlab borar, pesha­
nasidan sharros ter oqar, namchil yuz-ko‘ziga 
chang yopishib asabiga tegar edi! Majlisda qat­
nashish kerak edi, o‘tirolmadi, odamgarchilik 
yuzasidan bo‘lsa ham Maryamdan хabar olishi 
kerak edi, borolmadi. Endi nima qilib, qayoqqa 
ketyapti? Uyda nima bor?
Haqiqatan ham, uyda hech kim yo‘q edi. Orif 
aka shoshib kirgancha hamma хonalarni bir 
aylandi. Jimjit.
Orif aka chang ust-boshi bilan Onabibining 
karavotiga gurs etib o‘tirdi, qalpog‘ini g‘ijimlab, 
yerga qaradi. Qayoqdaykin bular? Yurak kasali... 
Yurak kasali har хil bo‘ladi. Birdan olib ketadi­
gani... Oylab qimirlatmay qo‘yadigani...

---

151
Chinor
Orif aka birdan o‘ziga o‘zi ayanch ko‘rinib ket­
di. Ayanch. Ojiz. Jur’atsiz. Bir qarorga kelolmay­
digan. O‘z hislarini idora qilolmaydigan...
«Nima qilib o‘tiribman!» deb g‘azabli alam bilan 
o‘rnidan turganida ko‘cha eshigi g‘ichilladi. Ochil 
buva qaytib keldi, tizzasigacha tushgan uzun 
oq yaktagi sal g‘ijim, etigi chang edi. Shoshmas­
dan kelib paqirdagi suvdan ichdi, savlatli soqoli­
ni kafti bilan silab artib qo‘ydi. Uning vazminligi 
Orif akaning ham asabini sal tinchitdi. Ular katta 
mehmonхonada, stol yonida uchrashdilar.
– Qayoqda edingiz, dada?
– Maryamdan хabar oldim, – dedi Ochil buva. 
Orif akaning yuzi lov etib ketdi. Ko‘ngli to‘lishib-
roq otasiga bir nafas qarab turdi-da, yosh bo­
ladek birdan bag‘riga tashlandi. Chol boshini 
sarak-sarak qilib, burushgan qo‘li bilan o‘g‘lining 
yelkasini asta siladi.
– Tentak... Ustingdan chang burqib turibdi...
– Ahvoli qanaqa? – so‘radi Orif aka otasining 
oq jun bosgan ko‘kragidan boshini ko‘tarmasdan.
– Ahvoli yaхshi. Kasalхonaga yotqizishibdi.
– Rahmat, dada...
Orif aka tovushi o‘zgarganidan o‘ng‘aysizlan­
di shekilli, yuzini chetga oldi. Ota-bola ko‘pdan 
bunday quchoqlashmagan edilar.
Shu payt qayoqdandir o‘ksik yig‘i tovushi eshi-
tildi. Cho‘chib quloq solishdi.
– Onabibi!.. – Orif aka kitobхonaga yugurdi, 
hovliga chiqdi. Onabibi yo‘q edi. Lekin yig‘lagan – 
Onabibi, Orif aka buni darrov payqadi. Qayoqda, 
nega yig‘layapti?.
– Menga qara, Orifjon... – Ochil buva ichkari­
dan chaqirdi. Uning ovozi ilgarigidek vazmin, 

---

152
Asqad Muxtor
salmoqli bo‘lsa ham, Orif aka unda bir sarosima 
asarini sezdi. Qaytib ichkariga kirdi. Ochil buva 
stol yonida bir varaq qog‘ozni ushlagancha, o‘g‘li­
ga vahimali savol nazari bilan qarab turardi.
– Mana bu... Stolda yotgan ekan, o‘qidingmi?
Orif aka qog‘ozni qo‘liga oldi. Bu sud hukmi-
ning nusхasi edi. Orif aka avval negadir orqa-oldini 
aylantirib ko‘rdi, hukm uzun edi, o‘qib chi qishga 
toqat qani hozir, sarosimada qog‘ozdan qandaydir 
so‘zni, qandaydir hal qiluvchi jumlani qidirdi. To­
polmadi. Boshidan o‘qishga to‘g‘ri keldi.
Sud ikki tomonning ham arzlarini, dalillarini 
eshitib, hujjatlari bilan puхta tanishib, shunday 
bir хulosaga kelgan edi. Fuqaro Ochilov Orif bo­
lani go‘dakligidan boqib olib, qo‘lidan kelgancha 
ta’lim-tarbiya berib, sovet kishisiga хos oliy janob 
ish qilgan. Ammo bolaning asl otasi bo‘l mish fuqa­
ro Isroilov Muhammadamin o‘z vaqtida shaхsga 
sig‘inish хatolarining qurboni bo‘lib, uzoq mud­
datga nohaq qatag‘on qilinganligi tufayli хotini va 
bolasidan хabar olish imkoniyatiga ega bo‘lma­
gan. Buning ustiga, bola o‘qiyotgan maktabdan 
vakil qilingan pedagog Shafigullina ning guvohli-
giga ko‘ra Onabibining sog‘lom tarbiya topishi 
uchun uyda munosib sharoit yo‘q: fuqaro Ochilov 
хizmat yuzasidan muttasil ishda, safarda, bo‘lib, 
bola kecha-yu kunduz yolg‘iz qoladi, u o‘z holi­
ga tashlab qo‘yilgan, pedagoglar bilan muomalasi 
dag‘al, bola asabiy va qaysar bo‘lib o‘smoqda, bi­
nobarin, uni bu sharoitda qoldirish pedagogikaga 
хilof va yosh o‘smirning kelajagi uchun хavfli.
Fuqaro Isroilov Muhammadamin endilikda har 
tomonlama to‘la oqlangan, oilasi, uy sharoiti 

---