2 Ўзбекистон республикаси

“Ишчи режалар” банкининг 1- варағи 
Мисол: Берилган Q(АВС) текисликка 40 мм масофада унга параллел 
бўлган R(a∩b) текислик ўтказилсин, 4- расм. Масалани чизмадаги ечимининг 
алгоритми:
1. Берилган текисликда ихтиѐрий A(А'А") нуқта танлаб олинади ва унга 
перпендируляр р(р'р") ўтказилади: р'
⊥
h' ва р"
⊥
f"; 
2. АК кесмага А нуқтадан бошлаб 40 мм ўлчаб қўйилади ва шу масофада 
берилган текисликдан узоқликда жойлашган Т
0
нуқта аниқланади. Уни 
чизмага тиклаб проекциялари ясалади: Т(Т'Т"); 
3. Т нуқта орқали а
∥
АВ ва b
∥
АС тўғри чизиқларни ўтказиб, берилган 
текисликка параллел ҳамда ундан 40 мм узоқликда жойлашган ўзаро 
кесишувчи тўғри чизиқлар қурилади; 
4. Ўтказилган перпендикулярда ихтиѐрий К нуқта олиб АК кесманинг 
ҳақиқий катталиги-узунлиги аниқланади: АК=А'К
0
. 

---

44 
5. Т нуқтадан берилган текисликка параллел қилиб ўтказилган а
∥
АВ ва 
b
∥
АС тўғри чизиқлар изланаѐтган R(a∩b) текисликни ифодалайди: 
R(a∩b)
∥
Q(∆ABC);
Гуруҳ аъзоларини ҳар бир учтасига бундай варақлар тарқатилади. 
варақда масалани ечиш учун 5та график амаллар бажарилар экан.
Талабалар юқоридаги босқичларни бажариб, жадвалнинг тегишли 
қаторларини тўлдириб бу тарқатма материалларни олгач, масала ечимининг 
ѐзма чалғитувчи кетма-кетлигини таҳлил қилиб, якка (барча гуруҳ аъзолари) 
ва (гуруҳ аъзоларининг сонига қараб) бир қанча гуруҳчалар ҳолида мантиқий 
фикрлаш ва ижодий изланишлар олиб бориб, аввал “Якка баҳолаш”, сўнгра 
“Гуруҳ баҳоси” қаторларини тўлдириб чиққанлар. Ушбу вариантни 1 ва 3- 
қатнашчи 2тадан (қониқарсиз), 2- қатнашчи 3та (қониқарли) тўғри жавоб 
топганлар. 
1-жадвал 
Улар гуруҳчаларда фаолият кўрсатиб, яъни ўзаро фикр алмашиб ва 
Баҳолаш ва жавоб 
Рақамлар кетма-кетлиги 
Тўғри Хато 
1-
аъзони баҳоси 
1 
3 
2 
5 
4 
2 
3 
2-
аъзони баҳоси 
1 
3 
2 
4 
5 
3 
2 
3-
аъзони баҳоси 
1 
3 
4 
2 
5 
2 
3 
Гуруҳ баҳоси 
1 
4 
3 
2 
5 
3 
2 
Тўғри жавоб 
1 
4 
2 
3 
5 
5 
- 
4- расм
1. Q
∋∀
A
∧
A
⊃
p
⊥
Q: 
A ′
⊃
p′
⊥
h′ va A″
⊃
p″
⊥
f″ 
2. p
∋∀
K
∧
[AK] – ҳақиқий 
катталиги аниқланади: АК=А'К
0 
3. [А'К
0
]
∋
A′T
o
=40 мм 
T
o
⊃
T
o
T′
∥
K
o
K′; T′↑T″
∈
p″ 
4.T
⊃
a,b: a
∥
AB
∧
b
∥
AС, чизмада: 
T′
⊃
a′
∥
A′B′
∧
T″
⊃
a″
∥
A″B″ 
ва T′
⊃
b′
∥
A′C′
∧
T″
⊃
b″
∥
A″C″
T
o
A′=40 мм 
5. R(a∩b)
∥
Q(∆ABC) ва 
│R · Q│= 40 мм 

---

45 
мулоҳазалар олиб бориб тўғри ечиш алгоритмининг 3/5 қисмини аниқлаб, 
“қониқарли” баҳо олганлар. Бундай ҳолатни қолган барча гуруҳчаларда ҳам 
кузатиш мумкин бўлади. Бу методдан оралиқ ва якуний баҳолаш олдидан 
ўтказиладиган маслаҳат-консультацияларда фойдаланиш катта аҳамиятга эга. 
Чунки бу усул билан бир вақтда кўплаб масалаларни мақбул ечиш 
алгоритмларини гуруҳ қатнашчилари томонидан осон ўзлаштириш мумкин 
бўлади.