Buning uchun erta bahorda daraxtning
tanasini teshib naycha
o ‘matiladi va shirasi yig‘ib olinadi. Har xil konfet va konditer
mahsulotlari ishlab chiqarishda undan foydalaniladi. Bu zarang Shimoliy
Amerikaning sharqidagi o ‘rmonlarda asosan Sharqiy Kanadadan toki
Djordjiya, Alabama va Missisipi shtatlarigacha bo‘lgan hududlarda keng
tarqalgan. Xalq xo‘jaligida
muhim ahamiyatga ega, Kanada davlatining
bayrog‘ida ushbu zarang turining bargi timsol sifatida aks ettirilgan.
Zarangning yana bir qancha turlari
tatar zarangi (Acer tataricum
L.), shum tolbargli zarang (A cer negundo L.),
daryobo‘yi zarangi
(Acer ginnala Maxim.) bo‘lib, ular k o ‘kalamzorlashtirishda va o ‘rmon
melioratsiyasi ishlarida hamda o ‘rmon xo‘jaligining
har xil tarmoqlarida
keng q o ‘llaniladi.
Q A Y R A G ‘O C H D O SH L A R (ULMACEAE) OILASI
Bu oilaning vakillari daraxt o ‘simliklardir, ayrim butalari ham
uchraydi. Barglari oddiy tuzilgan, kuzda to‘kilib ketadi, barg plastinkasi
patsimon tomirli, cheti tishchali. Y ong‘oqbargchalari tez to ‘kilib ketadi.
Gullari
ayrim jinsli, ular kuchalasimon to‘pgul hosil qiladi. Mevasi
qanotchali yong‘oqcha yoki quruq etli danak, urug‘i endospermasiz.
QAYRAG‘OCH (ULM US) TURKUMI
Bu turkumning vakillari daraxt, ba’zan buta, po‘stlog‘i chuqur
yorilgan, qo‘ng‘ir rangda bo‘lib, ayrim turlarida u ajralib to ‘kilib turadi.
Novdasi b a ’zan tukli, ba’zan tuksiz b o ‘ladi.
Kurtaklari novdada qiya
joylashadi. Simpodial tipda shoxlanadi, novdasi bo‘g ‘imli, barglari ikki
qator b o ‘lib navbat bilan joylashadi. Ular oddiy tuzilgan, kuzda to'kilib
ketadi, k o ‘pchilik turlarida barg plastinkasining
cheti tishchali, ayrim
turlarida uchki qismi bo‘lakli yoki yirik tishchali.
Ular barg yozishdan oldin gullaydi, shamol vositasida changlanadi.
Gullari o ‘tgan yilgi novdalaming yon kurtaklaridan rivojlanadi. Ular
ikki jinsli. Mevasi may yoki iyun oyining boshlarida yetiladi. U yassi
yong‘oqcha
bo‘lib,
pardasimon
qanotchasi
bor.
Urug‘i yassi,
endospermasiz, unib chiqish xususiyatini tez yo‘qotadi. Ildizi o ‘q
ildiz
bo‘lib, dastlabki vaqtlarda yaxshi rivojlanmay, so‘ng rivojlanib, yerga
juda chuqur kiradi va baquvvat ildiz tizimi hosil qiladi.
Bular
to ‘nkasidan yaxshi ko‘karadi. Ayrim turlari ildizidan bachkilaydi.
Yog‘ochi o ‘zakli, qattiq, pishiq, egiluvchan bo'lib, yaxshi yorilmaydi. U
duradgorlikda, mashinasozlikda ko‘p ishlatiladi. Eng yaxshi o‘tin b o ‘lib
hisoblanadi.
Qayrag‘ochning
turlari
Kavkaz
va
Qrimning
o‘rmon
va
o ‘rmondasht mintaqalarida tarqalgan. Ayrim turlari vodiylarda, unumdor
tuproqli yerlarda o ‘sadi. Qurg'oqchilikka chidamli. MDH ning Yevropa
qismidagi cho‘llarda, dasht mintaqasida ham ko‘p ekilgan. Ulam ing
ayrimlari bu sharoitda tez o ‘sadi.
Katta yoshga kirgach, sekin o ‘sa
boshlaydi, kasallanadi va tez qurib qoladi. Quyida ayrim turlari ustida
to'xtalib o ‘tamiz.
Do'stlaringiz bilan baham: