1
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM
VAZIRLIGI
SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI
MAKTABGACHA TA’LIM
FAKULTETI
“Tasdiqlayman “
Fakultet dekani ___________
Prof. B.T. Haydarov
“ Maktabgacha ta’lim” yo’nalishi 302-guruh talabasi
Murotqobilova Mahliyoning “ Maktabgacha ta’limda boshqaruv
va menejment “ fanidan Maktabgacha ta’lim tashkilotida davlat
talablari asosida boshqaruvni amalga oshirish mavzusidagi
KURS ISHI
“ Maktabgacha pedagogikasi va psixologiyasi”
kafedrasi mudiri: dots. S. Zohidova
Kurs ishi rahbari : M. Xakimova
Samarqand-2021
2
Annotatsiya
Maktabgacha ta’lim vazirligining 2018-yil 18-iyundagi “O’zbekiston Respublikasining
ilk va maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishiga qo’yiladigan davlat talablarini
tasdiqlash haqida” gi 1-mh- sonli buyrug’i bilan tasdiqlangan hamda Adliya
vazirligining 2018 –yil 3-iyuldagi № 3032 raqami bilan ro’yxatdan o’tkazilgan 2018-
yil 4- iyul kunidan e’tiboran kuchga kirgan.
Davlat talablarini tuzilishi 4 ta bobdan iborat bular quyidagilar :
1-bob . Umumiy qoidalar
2-bob . Davlat talablarining maqsad, vazifa va asosiy tamoyillari
3-bob . Davlat talablarining tarkibi
4-bob . Yakuniy qoidalar
Davlat talablari bu – bola rivoji va ta’limida ishtirok etayotgan ota-onalar, pedagoglar
va barcha kattalarga kutilayotgan natijalar haqida ma’lumot beruvchi hujjatdir.
Davlat talablari tug’ilgandan 7 yoshgacha bo’lgan bolalarning 5 asosiy rivojlanish
sohalariga bo’lingan. Har bir rivojlanish sohasi o’z o’rnida kichik sohalarga bo’lingan
1-soha Jismoniy rivojlanish va sog’lom turmush tarzini shakllantirish
2-soha Ijtimoiy- hissiy rivojlantirish
3-soha Nutq, muloqat, o’qish va yozish malakalari
4-soha Bilish jarayonining rivojlanishi
5-soha Ijodiy rivojlanish
Mazkur Davlat talablarini buzilishida aybdor bo’lgan shaxslar qonun hujjatlarida
belgilangan tartibda javobgar bo’ladi.
3
MUNDARIJA:
Kirish………………………………………………………….4
I.
BOB Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida qo’llaniladigan
“Davlat talablarining mohiyati……………………...5
1.1
Davlat talablari nima
……………………………………5
1.2
Maktabgacha ta’lim tashkilotini davlat talablari
asosida boshqarish………………………………..10
II.
BOB Davlat talablari asosidagi “ Ilk qadam” davlat
dasturining mohiyati………………………………41
2.1 “ Ilk qadam” davlat dasturi………………………..42
Xulosa………………………………………………………..46
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati…………………………..46
4
Kirish
“Maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishiga quyiladigan davlat talab”larining
bajarilishiga erishishdan , ya’ni maktabga jismonan sog’lom , aqlan va ma’nan yetuk,
jamiyatning turli a’zolari bilan muloqatda bo’la oladigan, borliqning aniq idrok etadigan,
hayotga ijtimoiy jihatdan moslashuvchi, umummilliy qadriyatlarimizni qadrlaydigan,
shuningdek,mustaqil va ongli yashaydigan bolani tayyorlashdan iborat. Axloqiy
tarbiyalash asosida bolalarni jismoniy ,aqliy hamda ijtimoiy-hissiy jihatdan kamol
toptirish va ularning sog’ligini muhofaza qilish, bolalarning erkin fikrlash, ijodiy
qobilyatlarini rivojlantirish, ma’naviy jihatdan barkamol, shuningdek, kelajakda mustaqil
va ongli yashaydigan komil insonlar etib voyaga yetkazish uchun shart-sharoitlar
yaratishdan iboratdir. Bolalarni kattalar va kichiklar bilan muloqotini shakllamtiradi, o’z
hissiyotlarini boshqaraolishini, uning nutqini o’stirishda , o’qish malakalarini oshirish,
qiziqtirish, sog’lom ruhni tarbiyalashdan iborat hamda bolalarnini fikrlash qobiliyatini
o’stirishda , mantiqiy fikrlashni rivojlantirishda, dunyoni badiiy tasavvur , badiiy- ijodiy
qobilyatlarni oshirishdan iboratdir.
Bolalarning iltimoslarini bajarishga intilishini qo’llab quvvatlash, takliflarga javob
berishni tarbiyalash, savollarga javob berishni hamda qo’rqmasdan savol berishni
tarbiyalash, o’z ixtiyori bilan salomlashishni bilish ,kattalarni ko’rganda salom berib uni
hurmatini joyiga quyish, kattalarga , tengdoshlariga minnatdorchilik bildirish, murojaat
qilishning turli muqobil shakllaridan foydalanish:” Assalomu alaykum” “Xayrli tong”,
yoki “Xayrli kun”, “Xo’p bo’ladi “,” Labbay” , “Ko’rishguncha”, “Yaxshi boring”,
“Yaxshi qoling” , “Raxmat”, “Iltimos,….”, “Xayr” “Kechiring” va boshqa so’zlar bilan
murojat qilish, jamoada o’zini tutishni o’rgatish, do’stlariga yaxshi muomalada bo’lish,
agar inson charchasa nimadandir arazlasa kayfiyati buzilsa jahli chiqsa uning kayfiyatini
sezish , tengdoshlari bilan muloqot muloqotga kirisha bilish, birgalikda o’ynashga intilish
5
bola o’z tengdoshlari o’rtasida o’z o’rnini anglay bilishida axloqiy o’yinlar juda katta rol
o’ynaydi. Bunda tarbiyachi bolalarda bir birlariga, jamoaga birlashtirishga yordam
berishi; bolalarning bir-biriga nisbatan samimiy munosabatda bo’lishlariga intilishi;
bolalarni o’z fikrlari va hissiyotlarini so’z bilan ifodalanishini qo’llab quvvatlashi;
bolalarda do’stona munosabatlarni tarbiyalash, do’stini qo’llab quvvatlash hissini
tarbiyalash; 77 ijobiy his tuyg’ular orqali o’rtadagi nizomlarni yengishga o’rgatishi lozim,
o’z shaxsini haqqoniy baxolash, kattalar bilan samimiy ohangda so’zlashishi , odob bilan
savollarga javob berishi, tengdoshlarini hurmat qilishi, hurmat bilan chaqirishi, qo’pollik
qilmasligi, o’rtoqlari bilan muloqatda fikrini ifoda qila bilish, agar o’zi tushunmasa savol
bilan murojat qilish, kichkintoylarga nisbatan yaxshi munosabatda bo’lish lozim. Axloqiy
munosabatlarni boshqarishda bolalar bilan o’zaro munosabatda kuzata bilish va zavqlana
olishi lozim.
1 BOB Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida qo’llaniladigan
Davlat talablarining mohiyati
1.1 “Davlat talablari “ nima
O’zbekiston Respublikasi Maktabgcha ta’lim vazirining buyrug’i
O’zbekiston Respublikasining ilk va maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishiga
qo’yiladigan Davlat talablari tasdiqlash haqida
O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan 2018-yil 3-iyulda ro’yxatdan
o’tkazildi, ro’yxat raqami 3032
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 30-sentabrdagi PQ-3305-son
“O’zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi faoliyatini tashkil etish
to’g’risidagi” qarori hamda O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2016-yil 29-
6
dekabrdagi PQ- 2707-son “2017-2021-yillarda maktabgacha ta’lim tizimini yanada
takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida” gi qaroriga muvofiq buyuraman:
1.
O’zbekiston Respublikasining ilk va maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishiga
qo’yiladigan Davlat talablari ilovaga muvofiq tasdiqlansin.
2.
Mazkur buyruq rasmiy e’lon qilingan kundan e’tiboran kuchga kiradi.
Vazir A.SHIN
O’zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirining 2018-yil 18-iyundagi 1-mh-
son buyrug’iga
ILOVA
O’zbekiston Respublikasi ilk va maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishiga
qo’yiladigan davlat talablari
Mazkur O’zbekiston Respublikasining ilk va maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishiga
qo’yiladigan davlat talablari ( bundan buyon matnda Davlat talablari deb yuritiladi
O’zbekiston Respublikasi “Ta’lim to’g’risidagi” Qonuni, O’zbekiston Respublikasi
Prezidentining 2016-yil 29-dekabrdagi PQ-2707-son “2017-2021-yillarda maktabgacha
ta’lim tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risidagi” qarori hamda
Vazirlar Mahkamasining 2017-yil 21-noyabrdagi 929-son “O’zbekiston Respublikasi
Maktabgacha ta’lim vazirligi to’g’risidagi nizomni hada Maktabgacha ta’lim muassasalari
rahbar va mutaxassislarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish institute
ustavini tasdiqlash haqidagi” qaroriga asosan ilk va maktabgacha yoshdagi bolalarni
(bundan buyon matnda bolalar deb yuritiladi)Har tamonlama rivojlantirish, ta’lim tarbiya
berish , maktab ta’limiga tayyorlash bo’yicha davlat talablarini belgilaydi
1-bob . Umumiy qoidalar
1.
Davlat talablari O’zbekiston Respublikasi hududida mulkchilik shakli va idoraviy
tasarrufidan qat’iy nazar, quyidagi ta’lim muassalariga qo’llanadi:
Davlat maktabgacha ta’lim muassasalari;
Maktabgacha yoshdagi guruhlari mavjud “Mehribonlik uylarida “
7
2.
Maktabgacha ta’lim turlari uchun kadrlar tayyorlovchi o’rta maxsus, kasb-hunar va
oliy ta’lim muassasalari, maktabgacha ta’lim turlari bo’yicha pedagogic kadrlarni
malakasini oshirish va qayta tayyorlashni amalga oshiradigan muassasalar,
maktabgacha yoshdagi bolalar tarbiya olayotgan oilalar mazkur Davlat talablariga
rioya qilishlari lozim.
2-bob. Davlat talablarining maqsad, vazifa va asosiy tamoyillari
3.
Davlat talablarida quyidagi asosiy tushunchalardan foydalaniladi:
Maktabgacha ta’lim- maktabgacha yoshdagi bolalar qiziqishi, iqtidori, individual ruhiy
va jismoniy xususiyatlari, madaniy ehtiyojlarini inobatga olgan holda hamda bolada
ma’naviy me’yorlarni shakllanishi , hayotiy va ijtimoiy tajriba egallanishini ko’zda
tutgan har tamonlama rivojlantirishga qaratilgan yaxlit jarayon;
Rivojlanish- inson tanasi tuzilishi, ruhiyati va xulqida biologic jarayonlar hamda atrof
muhit ta’sirida ro’y beradigan o’zgarishlar ;
Rivojlanish sohasi- bola rivojlanishidagi aniq bir yo’nalishlar;
Kichik soha-sohaning kichik guruhlari. Asosiy sohalarning kichik sohasi rivojlanishning
ma’lum bir tamonlarini o’z ichiga qamrab oladi va ularning aniq bir yo’nalishini
ko’rsatib beradi;
Kutilayotgan natija- bolalarda kutilayotgan bilim, ko’nikma va malakalarni ko’rsatkichi;
Bola kompetensiyasi- ma’lum bir yosh davriga xos bo’lgan vazifalarni maqsadli bajarish
uchun yetarli bo’lgan bolaning bilimi, ko’nikmasi va malakalari hamda qadriyatlari;
Integratsiya- bola ta’limi va rivojlanishidagi mazmun tarkibiy qismlari o’rtasidagi
bog’liqlik;
Inklyuziv ta’lim- bolalarning alohida ta’lim ehtiyojlari va individual imkoniyatlarini
inobatga olgan holda ta’lim va tarbiya olinishini teng ta’minlovchi jarayon;
“Men” konsepsiyasi- bolani o’zi haqidagi anglagan tasavvurlari tizimi, unung refleksiv
faoliyatini bir qismi;
Refleksiv faoliyat – bolada o’z tushunchalari va xatti-harakatlarini anglash va mustaqil
tahlil qilishi asosida xulosalar shakllanishi jarayoni.
8
4.
Davlat talablarining maqsadi- mamlakatda o’tkazilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy
islohatlar, xorijiy mamlakatlar ilg’or tajribalar hamda ilm-fan yutuqlari va zamonaviy
information kommunikativ texnologiyalarni inobatga olgan holda maktabgacha ta’lim
tizimida manan mukammal va intelektual rivojlangan shaxsni tarbiyalashdir.
5.
Davlat talablarining vazifalari quyidagilar hisoblanadi:
Maktabgacha yoshdagi bolalarning rivojlanishi, ta’lim- tarbiyasi mazmuni va sifatiga
qo’yiladigan talablarni belgilash;
Milliy, umuminsoniy va ma’naviy qadriyatlar asosida bolalarga ta’lim-tarbiya berish,
rivojlantirishning samarali shakllari va usullarini joriy etish;
Ta’lim tarbiya jarayoniga pedagogic va zamonaviy axborot- kommunikatsiya
texnologiyalarini joriy etish;
Kadrlarni maqsadli va sifatli tayyorlash uchun ta’lim , fan va ishlab chiqarishning
samarali integratsiyasini ta’minlash.
6.
Davlat talablari quyidagi tamoyillar asosida tatbiq etiladi:
Bolaning noyobligi;
“Men” konsepsiyasi va shaxsiy ta’limni yaratishda bolaning faol roli;
Bolaning huquqlarini himoya qilish va ta’minlashning muhimligi;
Bolalar rivojlanishida indivudual farqlanishlar mavjudligi sababli, har bir bolaga
moslashuvchan bo’lib, individual variativlik asosida yondashish.
3-bob. Davlat talablarining tarkibi
7.
Davlat talablari rivojlanish sohasi integratsiyasini ko’zda tutadi va bola rivojlanishiga
ko’maklashadi.
Davlat talablari tug’ilgandan 7 yoshgacha bo’lgan bolalarning beshta asosiy rivojlanish
sohalariga bo’linadi. Har bir rivojlanish sohasi o’z o’rnida kichik sohalarga bo’lingan
bo’lib, ular har bir yosh guruhiga mos bir necha talablardan ( kutilayotgan rivojlanish
ko’rsatkichlaridan ) iborat.
9
8.
Davlat talablari bolaning quyidagi rivojlanish sohalari bo’yicha belgilanadi:
Jismoniy rivojlanish va sog’lom turmush tarzining shakillanishi;
Ijtimoiy-hissiy rivojlanish;
Nutq, muloqat, o’qish va yozish malakalari;
Bilish jarayonini rivojlanishi;
Ijodiy rivojlanish.
9.
“Jismoniy rivojlanish va sog’lom turmush tarzining shakillanishi” sohasi quyidagi
kichik sohalarga bo’linadi:
Yirik matorika;
mayda matorika;
sensamatorika
sog’lom turmush tarsi va xavfsizlik.
10.
“Ijtimoiy –hissiy rivojlanish” sohasi quyidagi kichik sohalarga bo’linadi:
“Men” konsepsiyasi;
Hissiyotlar va ularni boshqarish;
Ijtimoiylashuv , kattalar va tengdoshlar bilan muloqat.
11.
“Nutq , muloqat , o’qish va yozish malakalari” sohasi quyidagi kichik sohalarga
bo’linadi:
Nutq va til;
O’qish malakalari;
Qo’l barmoqlari mayda matorikalari;
12.
“Bilish jarayonining rivojlanishi” sohasi quyidagi kichik sohalarga bo’linadi:
Intelektual – anglash malakalari;
Elementar matematik malakalari;
Tadqiqiy – bilish va samarali refleksiv faoliyat.
13.
“Ijodiy rivojlanish” sohasi quyidagi kichik sohalarga bo’linadi:
Dunyoni badiiy – tasavvur etish;
10
Badiiy – ijodiy qobilyatlar.
14.
Davlat talablari asosidagi yosh davrlar quyidagi bosqichlarni o’z ichiga oladi:
Go’daklik ( tug’ilgandan 1 yoshgacha ) ;
Erta yoshdagi bolalik ( 1 yoshdan 3 yoshgacha ) ;
Kichik maktabgacha yosh ( 3 yoshdan 4 yoshgacha ) ;
O’rta maktabgacha yosh ( 4 yoshdan 5 yoshgacha ) ;
Katta maktabgacha yosh ( 5 yoshdan 6 yoshgacha ) ;
Makatabga tayyorlov Yoshi ( 6 yoshdan 7 yoshgacha ) ;
15.
Ilk yoshdagi bolalar rivojlanishiga quyiladigan talablar mazkuz Davlat talablarining
1- ilovasida belgilangan.
16.
Maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishiga quyiladigan talablar mazkur Davlat
talablarining 2- ilovasida belgilangan.
4-bob . Yakuniy qoidalar.
17.
Mazkur Davlat talablari buzilishida aybdor bo’lgan shaxslar qonun hujjatlarida
belgilangan tartibda javobgar bo’ladi.
18.
Mazkur Davlat talablari Vazirlar Mahkamasi qoshidagi ta’lim sifatini nazorat qilish
davlat inspeksiyasi, Sog’liqni saqlash vazirligi , Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi,
O’zbekiston standartlashtirish , metrologiya va sertifikatlashtirish agentligi va “ Oila “
Respublika ilmiy amaliy markazi bilan kelishilgan.
1.2
Maktabgacha ta’lim tashkilotini Davlat talablari asosida
boshqarish
Bolani maktabda o’qishga jismoniy tayyorligi o’qishning muvaffaqiyatli bo’lishida katta
ahamiyatga egadir. Maktabga chiqish munosabati bilan bola turmush tarzining qayta
qurilishi , kun tartibining o’zgarishi , jiddiy o’quv mehnati , darslarning davomiyligi
undan sezilarli jismoniy zo’r berishni talab qiladi . Maktabga jismoniy tayyorlik ko’pgina
tarkibiy qismlardan tarkib topadi :
11
1.
Maktabgacha yoshdagi bolalar salomatligining yaxshi bo’lishi;
2.
Organizimning chiniqqanligi , ma’lum darajada chidamliligi va ish qobilyati ,
kasalliklarga qarshilik kursata olishi ;
3.
Maktabgacha yoshdagi bolalarni mayda qo’l matorikasining rivojlanganligi ;
4.
Madaniy gegenik malakalarni egallanishini , ularda shaxsiy gigiena qoidalariga rioya
qilish odatini tarbiyalashni nazarda tutadi .
Jismoniy tayyorgarlik bola maktabga tayyorgarligining zarur tarkibiy qismi hisoblanadi .
Maktabga yetuklikni aniqlashda bola sog’ligining holati va organizmning biologik
yetukligini baholash ( antropometrik, nafas ko’rsatgichlar suyak , mushak , nafas olish, va
yurak-tomir tizimining rivojlanganligini nazarda tutuvchi ko’p omili tahlildan , maktabga
funksional tayyorlikni “ Makyabga yetuklik” ni asosiy ko’rsatgichi va eng avvalo bir
qator fiziologik funksiyalarning rivojlanish darajasini baholanishdan foydalaniladi .
Bularga quyidagilar kiradi.
-
Do'stlaringiz bilan baham: |