O‘zbekiston davlat jismoniy tarbiya va sport universiteti

Badiiy uslub 
Badiiy uslub til va nutqning barcha vositalaridan foydalanishi, o‘quvchi yoki 
tinglovchiga emotsional-estetik ta’sir etishga yo‘naltirilganligi bilan ajralib turadi. Bu 
uslubda adabiy tilga oid so‘zlar bilan bir qatorda shevaga xos so‘zlar ham, turli kasb-
hunarga oid so‘zlar, arxaik - eskirgan so‘zlar, hatto maxsus ilmiy atamalar ham 
ishlatilishi mumkin. Badiiy uslub, so‘zlarning mahorat bilan tanlanishi, muallif 
imkoniyat doirasining kengligi,o‘ziga xos yo‘li,ijodkorligi bilan barcha nutq 
uslublaridan farqlanadi. 
Badiiy uslubda muallif asarning estetik ta’sirini kuchaytirish maqsadida tilning 
leksik va grammatik vositalaridan ustalik bilan foydalanishi, turli tasviriy vositalarni 
qo‘llashi yoki o‘zi yangilarini yaratishi mumkin. 
Xullas, badiiy uslubning imkoniyatlari, vosita va usullari juda keng, boy va 
rang-barangdir. 
Ilmiy uslub 
Ilmiy uslub fanning turli sohalariga aloqador so‘z va terminlarni (atamalarni) 
qo‘llashi, ko‘proq mantiqiy dalillarga suyanishi bilan boshqa uslublardan ajralib 
turadi. 
Ilmiy uslubning leksik xususiyatlari: 
1.
Kitobiy, neytral so‘zlar to‘g‘ri ma’noda qo‘llanadi. 
2.
Oddiy so‘zlashuv nutqi unsurlari, sheva va jargonlardan foydalanilmaydi. 
3.
Ilmiy termin va atamalar ko‘p ishlatiladi. 
Ilmiy uslubning morfologik va sintaktik xususiyatlari: 
1.
Turli xil tushunchalarni ifodalovchi otlar ko‘p ishlatiladi. 
2.
Birlik shaklda qo‘llanuvchi narsalarni ko‘plik shaklida ishlatilishi 
mumkin:(suvlar, moylar,tuproqlar). 
3.
Kirish so‘zlar qo‘llanadi: demak, shunday qilib, shuningdek kabi. 
Terminlar ilmiy uslubning leksikasini tashkil etadi. Ilmiy uslubda yana fanning 
turli sohalariga oid ramz va belgilar, raqamlari ham qo‘llaniladi. 

---

13 
Ilmiy uslubning og‘zaki va yozma shakllari mavjud. Ilmiy og‘zaki uslub tili 
so‘zlashuv tiliga ancha yaqin bo‘lsa-da, biroq undagi qo‘llanayotgan so‘z-terminlar, 
aniqlik, ta’rif va izchilliklar ilmiy uslub ekanligini isbotlab turadi. Bunda adabiy 
tilning og‘zaki shakli muhim o‘rin tutadi. Ilmiy uslubda fikr yuritayotgan shaxs turli 
xil tasviriy vositalarni iloji boricha qo‘llamasligi zarur. Har bir fikr o‘z tasdig‘ini 
ilmiy va mantiqiy asosda topmog‘i shart. Ilmiy uslubning yozma shakli deganda turli 
xil ilmiy doiradagi o‘quv qo‘llanmalar tili tushuniladi. Bu uslubning o‘z leksikasi va 
grammatik qurilishi bo‘lib, uni asosan, termin va atamalar tashkil qiladi. Termin bilan 
atama ilmiy uslubning leksikasi. Termin ilm-fanga tegishli bo‘lgan tushunchalarning 
nomi 
fonetika, ega, kesim, kislorod, vodorod 
kabi. Atama esa mavjud narsalarga atab 
qo‘yilgan nom:
inson, osmon, kitob, olma 
kabi. 
Ilmiy uslub tili yoki uning yo‘nalishini ilmiy tadqiqot ishlarida, ma’ruza, sharh, 
annotasiya kabilarda kuzatish mumkin. Ilmiy uslubga doir qanday ish yoki asar 
yozilmasin, unda mavzuning o‘ziga xos jihatlari ochib berilishi shart. 
Demak, ilmiy uslub biror narsa, voqea-hodisa haqida aniq, asoslangan, izchil 
ma’lumot berishga qaratilgan bo‘ladi va unda ta’riflab berish, tahlil qilish sababini 
aniqlab, isbotlash va natijalarini bayon qilish asosiy o‘rin oladi.Ilmiy uslub fan-
texnika va ishlab chiqarish bilan bog‘liq bo‘lgan vazifaviy uslubdir. U yana ilmiy-
texnikaviy, ilmiy-hujjat, ilmiy-ommabop, o‘quv-ilmiy, publisistik kabi jabhalarga 
ega. Ilmiy uslub adabiy tilning me’yorlarini to‘la saqlaydi.