Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети ҳ. П. Абулқосимов, М.Ҳ. Абулқосимов иқтисодиёт қисқача изоҳли луғат «noshirlik yog‘dusi»

Тирикчилик минимуми инсон саломатлигини сақлаш 
ва унинг ҳаётий фаолиятини таъминлаш учун зарур бўлган 
моддий неъматлар ва хизматлар истеъмолининг мини
-
мал даражаси кўрсаткичидир. Тирикчилик минимуми
-
нинг қийматини белгилаш негизини илмий асосда ишлаб 
чиқилган озиқ-овқат маҳсулотлари табиий турлари ўлчам
-
лари ташкил этади. Улар аҳоли айрим ижтимоий-иқтисодий 
гуруҳлари учун минимал истеъмол қилинадиган моддалар
-
нинг калориялиги ва кимёвий таркиби бўйича мувозанат
-
лаштирилган. Озиқ-овқат маҳсулотлари истеъмоли меъёр
-
ларини асослашда турли табиий-иқлимий шароитларни 
ҳисобга олиш мақсадида республика ҳудуди амалдаги услу
-
бий тавсияларга мувофиқ бир неча зонага ажратилган. Зонал 
тақсимотга мувофиқ йилига ўрта ҳисобда аҳоли жон бошига 
озиқ-овқат маҳсулотлари турлари маълум миқдорлар доира
-
сида белгилаб чиқилган. Ҳудудий зоналар бўйича озиқ-овқат 
турларининг қувват бера олиши суткасига тахминан 2204 
килокалориядан 2607 килокалориягачани ташкил этади. Ти
-
рикчилик минимуми бюджетида истеъмол меъёрлари фақат 
озиқ-овқат маҳсулотларига белгиланган бўлиб, унда товар
-
лар ва барча турдаги хизматлар қиймати 30-35 % ни ташкил 
этади.

---

348
Товар – бу бирон-бир нафлиликка ва қийматга эга 
бўлган, айирбошлаш учун яратилган меҳнат маҳсули. Товар 
икки хусусиятга эга: бир томондан, у кишиларнинг муайян 
эҳтиёжини қондира оладиган, иккинчи томондан эса, бошқа 
буюмларга айирбошлана оладиган буюмдир. Бошқача айт
-
ганда, товар нафлиликка (истеъмол қийматига) ва қийматга 
эгадир. 
Товарнинг истеъмол қиймати
унинг кишилар учун 
нафли эканлиги, муайян наф келтириши орқали намоён 
бўлади. У шахсий истеъмол буюми ёки ишлаб чиқариш во
-
ситалари сифатида кишиларнинг бирон-бир нарсага бўлган 
эҳтиёжини қондиради. 
Товарнинг алмашув қиймати
– бу 
бирор турдаги нафлиликнинг бошқа турдаги нафлилик
-
ка айирбош қилинадиган миқдорий нисбатидир. Товарлар 
қийматининг миқдори меҳнат унумдорлигига қараб ўзга
-
ради. Меҳнат унумдорлигининг ўзгариши товар бирлиги 
қийматининг ўзгаришига сабаб бўлади. Меҳнат унумдорли
-
ги ўсса, товар бирлигининг қиймати камаяди ёки аксинча, 
меҳнат унумдорлиги пасайса, товар бирлигининг қиймати 
ошади. Меҳнат интенсивлиги иш вақти бирлиги мобайнида 
сарфланган меҳнат миқдори орқали тавсифланувчи кўрсат
-
кич ҳисобланади. Меҳнат интенсивлигининг ошиши муайян 
вақт давомида кўпроқ қиймат яратилишига имкон беради.