Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети ҳ. П. Абулқосимов, М.Ҳ. Абулқосимов иқтисодиёт қисқача изоҳли луғат «noshirlik yog‘dusi»

Нарх воситасида рақобатлашув – ишлаб чиқарув-
чиларнинг ўз товарлари нархини бошқа ишлаб чиқарув-
чиларининг шундай маҳсулотлари нархига нисбатан пасай
-
тириши асосидаги кураш.
Нарх диапазони – нархлар оралиғидаги фарқнинг пул
-
даги ифодаси.
Нархга таъсир этувчи омиллар. Нарх асосан қуйидаги 
омиллар таъсирида шаклланади: 1. 
Ишлаб чиқариш хара
-
жатлари.
У қанчалик кам бўлса, нарх шунчалик паст бўла
-
ди ва аксинча. Товарнинг ишлаб чиқариш харажатлари усти
-
га ишлаб чиқарувчининг фойдасини қўйиб сотилиши, яъни 
ишлаб чиқарувчи таклиф қилган нархда сотилиши унга 
қилган харажатларни (моддий ва меҳнат харажатларини) жа
-
мият томонидан тан олинганлигини билдиради. 2. 
Товарнинг 
нафлилиги,
яъни унинг истеъмолчиларга фойдалилик дара
-
жаси. Уларнинг эҳтиёжларини қондирилиш даражаси юқори 

---

267
бўлса, истеъмолчи юқори нарх тўлашга рози бўлади. 3. 
Та
-
лаб ва таклифнинг нисбати
, яъни бирор бир товарга талаб 
катта бўлсаю, у товарнинг таклифи кам бўлса нарх юқори 
бўлади ва аксинча. 4. 
Рақобат
, у таклиф орқали нархга таъ
-
сир қилади. Агар рақобатчилар кўп бўлса, нарх пасаяди, агар 
оз бўлса, ўзаро тил бириктириб олсалар, нарх баланд бўлади.
Нархнинг турлари. Иқтисодий мазмунига кўра нар
-
хлар қуйидаги турларга ажратилади: 1. 
Улгуржи нархлар
 
– ишлаб чиқарувчилар томонидан товарлар катта партиялар
-
да бир йўла кўтарасига сотилганда мавжуд бўлади. 2. 
Чака
-
на нархлар
 – товарлар бевосита истеъмолчиларга сотилади
-
ган нархлардир. 3. 
Дотациялашган нарх
– давлат бюджети 
ҳисобидан махсус арзонлаштирилган нархдир. 4. 
Демпинг 
нарх
– бозорда ўз мавқеини мустаҳкамлаш ва рақибларини 
сиқиб чиқариш учун фойдаланилиб, бозорга кириб олиш
нархи деб ҳам аталади. 5. 
Нуфузли нарх