O`zbekiston respublikasi sog`liqni saqlash vazirligi toshkent farmasevtika instituti

M
o’rt
= K Ф
1
Ф
2
 cos α 
Sistemada po’lat o’zaklar bo’lmagani uchun bu asboblarning magnit maydonlari kuchsiz 
bo’ladi va qo’zgaluvchan g’altakning karkasi tinchlantirgich vazifasini bajara olmaydi. Shuning 
uchun elektridinamik sistemadagi asboblarda havoiy tinchlantirgich o’rnatiladi.
Shu sababga ko’ra bu sistema asboblari tashqi magnit maydonlarining ancha kuchli ta’sirida 
bo’ladi. 
Tashqi magnit maydon hosil qiladigan qo’shimcha xatolikni kamaytirish uchun 
elektrodinamik sistema asbolarida ikkita qo’zg’almas va ikkita qo’zgaluvchan g’altakli astatik 
qurilma ishlatiladi. Qo’zg’almas g’altaklar maydonlari o’zaro qarama-qarshi yo’naladigan qilib 
ketma-ket ulangan. Qo’zg’aluvchan g’altaklardagi toklar ham qarama-qarshi tomonga yo’nalgan. 
Shu tufayli har ikki elementning aylantiruvchi momentlari bir tomonga qarab yo’nalgan bo’ladi, 
natijada strelkali o’qqa qandaydir yig’indi aylantiruvchi moment ta’sir qiladi. Agar asbob biror
tashqi magnit maydon ta’siriga tushib qolsa, qo’zg’aluvchan g’altaklar magnit maydonlarining 
yo’nalishi turlicha bo’lgan uchun, tashqi maydon ta’sirida ulardan biri kuchaysa, ikkinchi o’sha 
miqdorda kamayadi. Natijada bir element hosil qilgan aylantiruvchi moment ko’paysa ikkinchi 
hosil qilgan aylantiruvchi moment o’sha miqdorda kamayadi. 

---

63 
4.5-rasm. Elektrodinamikaviy sistemadagi priborning magnitaviy oqimlari ko’paytmalarining 
grafiklari: 
a- magnitaviy oqimlar faza jihatidan mos tushganda; b-fazalar a<90
0
ga mos tushganda; v- fazalar 
90
0
ga mos tushmaganda. α
O’qqa ta’sir qiluvchi yig’indi aylantiruvchi moment o’zgarishsiz qoladi. Amalda agar tashqi 
magnit maydon bir jinsli bo’lsa, astatik mehanizmga uning ta’siri mutlaqo sezilmaydi.
Elektrodinamik sistemadagi asboblarning afzalliklariga quyidagilar kiradi: 
shkalasi deyarli teng bo’lingan ; 
aniqligi katta (aniqlik klassi 0,1 gacha)
o’zgarmas va o’zgaruvchan tok zanjirida ham ishlatish mumkin ; 
sezgir elementi ikkita ( harakatlanuvchi sistema burilishiga ta’sir etuvchi ikki g’altak ) 
Bu asboblarning kamchiligi ham bor : 
1)ko’rsatish tashqi magnit maydon ta’siriga bogliq ; 
2) o’ta yuklanishga sezgir ; 
3) iste’mol quvvati nisbatan katta (odatda 6-10 vt, bazan asboblarda 20-25vt gacha yetishish 
mumkin ); 
4) narxi qimmat ; 
Elektrodinamik sistema mehanizmlari ko’proq o’zgaruvchan va o’zgarmas tok zanjirlarida 
quvvatni o’lchashga mo’ljallangan asboblarda yoki o’zgaruvchan va o’zgarmas tok zanjirlarida 
ishlatiladigan yuqori aniqlik klassidagi (0,2; 0,1 ) ampermetr va voltmetrlarda ishlatiladi.