Samarqand davlat chet tillar instituti ingliz tili fakulteti maktabgacha va boshlang

1.2. O`zbekistonda mustahkam oilani rivojlantirishning ustuvor vazifasi.
 
Jahon xalqlari kabi O`zbekistonda ham 15-may - xalqaro oila kuni bayram 
sifatida nishonlanadi. Birlashgan Millatlar tashkiloti Bosh Assambleyasining 1993 
yil 20 sentyabrida bo`lib o`tgan yig`ilishida 1994 yildan boshlab, har yili 15 may 
kunini xalqaro oila kuni sifatida nishonlashga qaror qilindi. Bu qarorni qabul 

---

10 
qilishdan maqsad - barcha taraqqiyparvar va tinchlikparvar insoniyat diqqatini 
inson o`z umrini o`tkazadigan, o`z orzu umidlari, baxtu saodatini hamda tinchligini 
ta`minlaydigan maskan - oilaning mustahkam bo`lishiga qaratishdir.
1998 yilni "oila yili" deb e`lon qilinishi va shu munosabat bilan "oila 
manfaatlarini ta`minlash borasida 1998 yilda amalga oshiriladigai chora-tadbirlar 
Davlat dasturi" ning qabul qilinishi va amaliyotga tadbiq etildi. 
Mamlakatimizda oila, onalik va bolalikni ijtimoiy muhofaza qilish 
davlatimiz siyosatining ustivor o`nalishlaridan biri ekan, u quyidagi asosiy 
yo`nalishlarni o`z ichiga qamrab oladi: 

oilaviy munosabatlarning huquqiy asoslarini takomillashtirish, oila manfaatlari 
huquqiy himoya qilinishini ta`minlash, onalik va bolalik huquqlarini muhofaza 
qilish; 

oilaning ijtimoiy manfaatlarini ta`minlash uchun shart-sharoitlar yaratish, oila 
a`zolarining sog`ligini muhofaza qilish va ta`lim darajasini oshirish uchun shart-
sharoitlarni yaxshilash; 

oilaning iqtisodiy manfaatlarini ta`minlash uchun shart-sharoitlar yaratish, 
oilaning daromadlarini, oila a`zolarining ish bilan ta`minlash darajasini oshirish, 
ro`zg`or yumushi va turmush sharoitlarini yaxshilash, kam ta`minlangan oilalarni 
davlat tomonidan qo`llab-quvvatlash; 

oilaning ma`naviy-ahloqiy asoslarini va madaniy manfaatlarini takomillashtirsh 
uchun shart-sharoitlar yaratish; 

oilaning sog`lom, aql-zakovatli yosh avlodni tarbiyalashdagi rolini oshirish har 
tomonlama kamol topgan avlodni tarbiyalashda oila va jamiyatning vazifalarini 
takomillashtirish; 

oila muammolarini ilmiy va ijtimoiy tadqiq, etish, oila, xotin-qizlar va 
bolalarning iqtisodiy va ijtimoiy ahvolini ko`rsatuvchi statistika hisobotini 
to`plash va takomillashtirish. 
Oila 
a`zolarining 
huquqiy 
savodxonligi 
va 
ma`naviy 
madaniyatini 
shakllantirish; har tomonlama sog`lom turmush tarzini qaror toptirish; oilaning 
ijtimoiy va iqtisodiy barqarorligi, farovonligiga erishish; oilada tadbirkorlikni keng 

---

11 
yo`lga qo`yish; nogironlikning turli ko`rinishlarini oldini olish chora-tadbirlarini 
belgilash; oilada komil insonni tarbiyalash; yoshlarni umuinsoniy va milliy 
qadriyatlar mushtarakligida mustaqil hayotga tayyorlash tizimini yaratish va 
amalga oshirish zamirida oila masalalari bilan shug`ullanuvchi mutasaddi davlat va 
jamoat tashkilotlari, oila, mahalla, maktab va jamoatchilik hamkorligini 
mustahkamlash; oilada sog`lom psixologik muhit yaratish zamirida oilada ba`zan 
uchraydigan jinoyatchilik, nikohning bekor qilinishi, giyohvandlik, nosog`lom 
e`tiqod, maishiy nopoklik, axloqsizlikning turli ko`rinishlarga yo`l qo`ymaslik kabi 
masalalar bugungi kunda oilalarni jamiyat talablari darajasida shakllanishi uchun 
zamindir [5].
 
Hozir nafaqat bizda balki jahondagi barcha demokratik dunyoviy davlatlarda 
oilani mustahkamlash, tarbiyani yaxshilash, xotin - qizlar, bolalarning huquqlarini 
himoya qilish, jismoniy va ma`naviy sog`lom avlodni tarbiyalash masalalariga 
e`tibor qaratilmoqda. Shuning uchun ham birinchi Prezidentimiz I.A.Karimov 
tashabussi bilan (1998 yil)"oila yili", (1999 yil) "ayollar yilli", (2000 yil) "sog`lom 
avlod yili", (2001 yil) "ona va bola yili", (2012 yil) "mustahkam oila yili" deb 
e`lon qilinishi, O`zbekiston Respublikasi prezidenti Sh.Mirziyoevning "jamiyatda 
ijtimoiy-ma`naviy muhitni sog`lomlashtirish, mahalla institutini yanada qo`llab-
quvvatlash hamda oila va xotin-qizlar bilan ishlash tizimini yangi darajaga olib 
chiqish chora-tadbirlari to`g`risida"gi farmoni bilan Mahalla va oilani qo`llab-
quvvatlash vazirligi tashkil etildi.Prezidentning "O`zbekiston Respublikasi 
Mahalla va oilani qo`llab-quvvatlash vazirligi faoliyatini tashkil etish to`g`risida"gi 
qarori bilan vazirlik faoliyatining asosiy yo`nalishlari belglab berildi. 
2020 yil 12 fevralda O`zbekistonda mahalla va oila masalalari vazirligi 
tashkil etilishi asos bo`lib xizmat qilmoqda. Ushbu qarorlarning qabul qilinishi 
oilalar tinchligini har tomonlama qo`llab-quvvatlash ular bilan maqsadli ishlarni 
tashkil 
etish 
oilalarda 
ma`naviy-axloqiy 
muhitni 
mustahkamlash 
va 
sog`lomlashtirishning samarali mexanizmlarini yaratishga to`sqinliq qilayotgan bir 
qator tizimli muammo va kamchiliklar mavjudligidan dalolat beradi. 
O`zbekistonda oilani rivojlantirishga global darajada Birlashgan Millatlar 

---

12 
Tashkilotining barqaror taraqqiyot dasturlari doirasida, shuningdek 2017-2021 
yillarda O`zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirishning beshta ustuvor 
yo`nalishi bo`yicha harakatlar strategiyasi doirasida qaraladi. Shuningdek, 
respublikamizda ijtimoiy institutlarning eng qadimgisi oila va fuqarolarni o`zini 
o`zi boshqarish tizimini mazmunan va mohiyatan modernizasiya qilish jarayoni 
davlat tomonidan iqtisodiy qo`llab-quvvatlanmoqda. Chunki, O`zbekistonda ota-
onalar o`z farzandlarini voyaga etgunlariga qadar boqish va tarbiyalashga majbur 
ekanligi Konstitusiyada belgilab berilgan [6,112].
O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 18 fevral 2020 yilda "jamiyatda 
ijtimoiy-ma`naviy muhitni sog`lomlashtirish, mahalla institutini yanada qo`llab-
quvvatlash hamda oila va xotin-qizlar bilan ishlash tizimini yangi darajaga olib 
chiqish chora-tadbirlari to`g`risida" PF-5938-son farmonida jamiyat va oilada 
sog`lom va barqaror ijtimoiy-ma`naviy muhit hamda tinchlik, totuvlik va 
osoyishtalikni ta`minlashning tashkiliy-huquqiy mexanizmlarini tubdan isloh 
qilish, "Sog`lom oila – sog`lom jamiyat" va "oila muqaddas" degan ezgu 
g`oyalarni 
hayotga 
tatbiq 
etish, 
oilalardagi 
ma`naviy-axloqiy 
muhitni 
sog`lomlashtirish, milliy oilaviy qadriyatlardan kelib chiqib er-xotin, ota-ona va 
farzandlar, er-xotin va ularning ota-onalari o`rtasidagi munosabatlarni 
mustahkamlashda ko`pni ko`rgan keksalarimizning o`rnini oshirish choralarini 
ko`ramiz. 
Mahallalarda ijtimoiy-ma`naviy muhitni yanada yaxshilash, o`zaro hurmat, 
mehr-oqibat va hamjihatlik muhitini shakllantirish, milliy qadriyatlarni saqlash va 
rivojlantirishda faol ishtirok etamiz. Ma`lumki, bugungi kunga qadar O`zbekiston 
faxriylarining ijtimoiy faoliyatini qo`llab-quvvatlash "Nuroniy" jamg`armasi, 
fuqarolarning o`zini o`zi boshqarish organlari faoliyatini muvofiqlashtirish 
bo`yicha Respublika kengashi, O`zbekiston xotin-qizlar qo`mitasi, ichki ishlar 
vazirligi va o`ttizdan ortiq tashkilot hamda idoralar tomonidan uzoq yillardan 
buyon bevosita oilalar bilan o`z sohalari bo`yicha faoliyat olib borilayotgan edi. 
Aynan mazkur hujjat loyihasi yuqoridagi tashkilotlar faoliyatini muvofiqlashtirgani 

---

13 
bilan qimmatlidir. Sababi mamlakatimiz Prezidenti ushbu me`yoriy hujjatda har bir 
hudud va uning ijtimoiy-iqtisodiy ahvolini yaxshi bilgan holda oilalar bilan 
ishlayotgan mutaxassislarning bilimi, malakasi, ularning asosiy ishlari bilan band 
bo`lishlari, shuningdek, mahalla fuqarolar yig`ini idorasi va ularni texnik jihozlar 
bilan ta`minlash, hatto oylik maoshlarini oshirish masalalariga ham katta alohida 
e`tibor qaratdi. Mukammal to`g`ri ishlangan qaror loyihasi ajrimlar kamayishi, 
nochor oilalarga yordam, noqobil oilalar ahvolini yaxshilashga xizmat qiladi. 
Oiladagi tarbiyaning muhimligi ya`ni otaning o`rni, kattalarga hurmat, ustoz-
pedagoglarni ulug`lash, milliy qadriyatlarni e`zozlash va ularni rivojlantirish zarur 
masalalardan biri ekanligi qarorda o`z ifodasini topgan. Xalq farovonligi, oilalarni 
tinchligi, oilalardagi hamjihatlikni yanada kuchaytirishga qaratilgan vazifalarni 
bajarish uchun yaratilayotgan shart-sharoitlar va g`amxo`rliklar har birimizning 
oldimizga qo`yilgan vazifalarni to`laqonli va mas`uliyat bilan bajarishimizni 
taqozo etadi.[8,256] 
Tadqiqot davomida O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi 
"oila" markazi tomonidan Toshkent viloyatining Parkent tumani bo`limida 2018 yil 
avgust oyida hamda 2019 yil yanvar oyidan viloyatning 22 ta tuman va shaharlarda 
"bo`lg`usi kelin-kuyovlar innovasion maktabi" tashkil qilingani ham aynan 
yoshlarni mustaqil hayotga tayyorlashda muhim ahamiyat kasb etilishi o`rganilgan.
Shu davr mobaynida bu maktabni o`n mingga yaqin juftlik tugatib, 
sertifikatlarga ega bo`lishdi. Ushbu yosh oilalar o`rtasida so`rovnomalar o`tkazildi 
va tahlillar ajrimlar holatlari bo`lmaganligini, faoliyat esa natijasisiz 
ketmaganligini anglatdi. Shu bilan bir qatorda Toshkent viloyat "oila" markazining 
maxsus o`quv kursi tomonidan yangi dastur asosida mahallada "xotin-qizlar bilan 
ishlash va oilalarda ma`naviy-ahloqiy qadriyatlarni mustahkamlash bo`yicha 
mutaxassislarning 1030 nafarining malakasi oshirilgani hududlarda muammoli 
oilalar bilan yangicha yondashuv asosida ishlashga imkoniyat yaratdi. Bundan 
tashqari, 
mahallalarda 
madaniy 
tadbirlarni 
tashkil 
etish, 
ma`naviyatga 
yo`naltirilgan rang-barang ko`rsatuvlar sonini ko`paytirish bo`yicha takliflar ham 

---

14 
berilgani yoshlarning ta`lim-tarbiyasida muhim o`rin tutishi haqida ham tegishli 
tavsiyalar berildi. O`ylamizki, bu hujjat yurtimizda "Obod mahalla – xavfsiz 
mahalla" tamoyiliga asoslangan mutlaqo yangi tizim bo`yicha yo`nalishda to`g`ri 
faoliyat olib borishimizda dasturialamal bo`ladi. Unga ko`ra, mahallalarimiz obod, 
oilalarimiz tinch va farovon yashashi ta`minlanadi. Xotin-qizlar har tomonlama 
qo`llab-quvvatlanib, yoshlarning ma`nan va jismonan sog`lom bo`lishiga jiddiy 
e`tibor qaratiladi. 
O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 18 fevraldagi "jamiyatda 
ijtimoiy-ma`naviy muhitni sog`lomlashtirish, mahalla institutini yanada qo`llab-
quvvatlash hamda oila va xotin-qizlar bilan ishlash tizimini yangi darajaga olib 
chiqish chora-tadbirlari to`g`risida"gi PF-5938-son Farmoni bu boradagi ishlar 
samaradorligini yanada oshirishga keng imkoniyat, qulay muhit yaratgan edi. 
Mazkur tarixiy hujjat bilan belgilab berilgan vazifalar ijrosiga videoselektor 
yig`ilishida yana bir karra ahamiyat qaratilgani nafaqat biz faollar, balki 
xalqimizga ham o`zgacha quvonch ulashdi, desak xato bo`lmaydi. Yig`ilishda 
mahallalarni rivojlantirish uchun zarur resurs, vakolat va sharoit yaratilgani alohida 
ta`kidlanib, bundan keyin barcha darajadagi rahbarlar va hokimlarning amaliy 
ishlar va natijadorlikka o`tishi kerakligi vazifa sifatida belgilab berilganidan juda 
quvondik. 
Mazkur qarorda mahallalarda va oilalarda ijtimoiy-ma`naviy muhitga salbiy 
ta`sir ko`rsatuvchi holatlarning oldini olish bo`yicha tizim yo`lga qo`yilmaganligi, 
oqibatda ayrim mahallalarda notinch oilalar, huquqbuzarliklar ko`payganligi, 
shuningdek, xotin-qizlar va voyaga etmaganlar orasida o`z joniga suiqasd qilish 
holatlari uchrayotgani juda achinarli ekanligiga e`tibor qaratdi. Ayni paytda, "oila 
– muqaddas" degan azaliy va ezgu g`oya qadrsizlanib, ming yillik milliy 
qadriyatlarimiz zavol topar ekan, bu kabi og`riqli holatlarni kamaytirib 
bo`lmasligini, buning uchun mahalla katta ijtimoiy kuch sifatida maydonga 
chiqishi kerakligi, chunki faollar, ko`pni ko`rgan oqsoqollar, tajribali 
nuroniylarimiz, agar istasa, jamoatchilik bilan birgalikda har qanday muammoni 

---

15 
hal qilishga, xato qilgan yoshlarni to`g`ri yo`lga solishga qodir ekanligiga to`xtalib 
o`tdi [9,26-27]. 
Mahalla va oila masalalari vazirligini tashkil etish haqida taklif mutasaddi 
tashkilotlarning "bir yoqadan bosh chiqarib", yagona maqsad yo`lida faoliyat 
ko`rsatishlarini ta`minlash, bir so`z bilan aytganda, joylarda muammolarni hal 
qilishning yaxlit va ta`sirchan vertikal tizim sifatida "Obod va xavfsiz mahalla" 
tamoyiliga asoslangan yangi tizimni joriy etish, ushbu noyob tuzilmaga hurmat 
tuyg`usini shakllantiradigan sahna asarlari va badiiy filmlar yaratish yuzasidan 
bergan ko`rsatmalari – davlatimiz rahbarining chuqur va puxta o`ylab qabul qilgan 
qaroridir. 

---

16