Boburning portret yaratish mahorati

Darvesh Muhammad tarxon
haqida 
Bobur shunday deydi: 
“Mirzo qoshida borcha beklardin ulug„roq va mo„tabarroq 
bu edi. Musulmon va odmi va darveshvash kishi edi. Hamisha “mushaf kitobat 
qilur edi”. Shatranjni bisyor o„ynar edi. Qush ilmini xo„b bilur edi, qushni xo„b 
solur edi” (“B1”. 39-bet). 
Sulton Ahmad mirzo xizmatidagi beklardan Darvesh 
Muhammad tarxon eng ulug‗ va mo‗tabari bo‗lgan. U Bobur tasviricha, musulmon, 
odmi va darveshsifat kishi bo‗lgan. Hamisha Qur‘on ko‗chirish bilan 
shug‗ullangan. Shaxmatni esa juda yaxshi o‗ynagan. Bundan tashqari, u qush 
ilmini juda yaxshi bilgan va qush ovi bilan shug‗ullangan. ―Boburnoma‖da 
keltirilishicha, u ―Buxoro jangi‖da yomonotliq bo‗lib o‗lgan.
 
Yana bir beklaridan biri bu 
Abdulali tarxon
dir. U Darvesh Muhammad 
tarxonning qarindoshi bo‗lgan. Asardagi ma‘lumotlarga ko‗ra, Darvesh 

---

Muhammad tarxon amal jihatidan undan ustun bo‗lsa ham, Abdulali tarxon uni 
nazarga ilmagan. Navkari ko‗p bo‗lgan va bir necha yil Buxoro uning qo‗lida 
bo‗lgan. Bobur unga shunday ta‘rif beradi: 
“Baxshish va pursish va devon va 
dastgoh va shilon va majlisi podshohona edi. Zobit va zolim va fosiq va mudamme‟ 
kishi edi”. 
Demak, Abdulali tarxonning saxovati, muomalasi, mahkama yuritishi, 
tartib-intizomi va bazmlari podshohlarga xos bo‗lgan. Xarakteri haqida gap 
ketganda Bobur qattiqqo‗l, zolim, fosiq va dimog‗dor sifatlarini ko‗rsatadi. 
Shayboniyxon ham ko‗p vaqt u bilan birga bo‗lgan. Shayboniyxonning 
yuksalishiga va ko‗p xonadonlarning buzilishga Abdulali tarxon sababchi bo‗lgan.
Maʼlum bir bek, umaro tilga olingan o‗rinlarda ―Boburnoma‖da Amir 
Temurdan tarbiya, muruvvat, yorug‗lik ko‗rgan bek, umaro, amaldorlar to‗g‗risida 
ham qimmatli fikrlar mavjud. Bobur bu kabi fikrlarini ishonarli qilib 
“Temurbek 
rioyat qilg„on”
degan gap shaklida taʼkid ohangida ishonarli bayon qilgan. 
Xuddi shunday Temurbek qadrlagan beklardan biri bu 
Darveshbek.
U 
hazrati Xoja Ubaydullohga ixlos qo‗ygan kishilardan bo‗lgan. ―Boburnoma‖da 
uning ta‘rifi: 
“Musiqiy ilmidin boxabar edi, soz ham cholur edi. Tab‟i nazmi bor 
edi”. 
Ta‘riflardan ko‗rinadiki, Darveshbek iste‘dodli shaxs bo‗lgan. Musiqa 
ilmidan xabardor, soz chalgan va she‘riy qobiliyati ham bo‗lgan.
Sulton Ahmad mirzoning xizmatidagi beklardan Darvesh Muhammad 
tarxonning tug‗ishgan inisi