405
shilliq pardaning davriy o’zgarishlarida ish-tirok etuvchi
funktcional qavat
(stratum functional
endometrii) deb
yuritiladi.
Miometriy yoki mushak parda
(uzunligi 50 mkm) homilador-
lik davrida kattalashib, ba’zan 500 mkm gacha etuvchi silliq mu-
shak hujayralaridan iborat.
Miometriyda uchta qavat farqlanadi. Eng ichki bo’ylama yo’nal-
gan mushak tolalari qavati, shilliq osti qavati (stratum submu-
cosum) deb nomlanadi. Urta qavatda mushak tolalari aylana yo’-nalgan bo’lib, kuchli
rivojlangan va tomirlarga boydir (strat-
nm vasculosum). Tashqi mushak qavat ko’pincha bo’ylama
yotuvchi sil-liq mushak
to’plamlaridan hosil bo’lib, u tomir usti qavati (sfratum supravasculosu) dan iborat. Mushak
qatlamlari ora-sida elastik tolalarga boy bo’dgan siyrak tolali shakllanmagan biriktiruvchi
to’qima joylashadi.
Perimetriy yoki seroz parda
bachadonning ko’p qismini ust to-monidan o’raydi.
Bachadonning
oldi va yon taraflarida seroz par-da bo’lmaydi. Perimetriy siyrak tolali shakllanmagan birikti-
ruvchi to’qimadan tuzilgan bo’lib, tashqaridan mezoteliy bilan qoplangan. Bachadonning bo’yin
qismida, ayniqsa, uning oldi va yon taraflarida
parametriy
deb nom olgan yog’ kletchatkasining
katta to’plamlari joylashadi.
Bachadon bo’yin qismining tashqi yuzasi ko’p qavatli yassi epi-teliy bilan qoplangan. Bachadon
bo’ynining kanalini shilliq ishlovchi tcilindrik epiteliy tashkil etadi. Ularning oralarida ayrim
kiprikli hujayralar ham uchraydi. Bo’yin kanalining shil-
•shq pardasi burmalar hosil qiladi va bu erda shilliq parda-•;ing xususiy qavatida yirik tcervikal
bezlar mavjud. Bu bezlar !armoqlangan naysimon bezlar bo’lib, ular shilliq sekreg ishlab .
[qaradi.
Bachadon bo’yin qismining shilliq parda epiteyaiisi va tcer-kal bezlarining intensiv sekretor
faoliyati tufayli bachadon oo’yni shilliq bilan to’lib turadi. Bo’yin qismining miometriy-si aylana
yo’nalgan baquvvat silliq mushak tolalaridan iborat bo’lib, bachadon sfinkterini hosil qiladi.
Muskul qisqarganda. bo’yin'
bezlari shilliq ajratadi, bo’shashganda esa aspiratcna (so’rish)
yuzaga keladi, bu esa spermaning qindan bachadon bo’sh-lig’igz o’tishiga yordam beradi.
Bachadonning qon bilan ta’minlanishi va innervatciyasi. ^ychadon qon tomirlarga boy a’zo
bo’lib, unda qon tomirlar mu-shak parda bilan birikib ketgan. Miometriyda mayda arteriya--
arning mushak pardasi shu qavat mushak tutamlari bilan qo’shi^ lib ketgan bo’ladi. Bachadonga
kirgan qon tomirlar mushak par-dada tarmoqlanadi va shu erdan qolgan qavatlargz tarmo^lar
beradi. SHilliq pardaga qarab arteriolalar spiralsimon yo’nal-gan bo’lib, kriptalar atrofida quyuq
kapillyarlar
:
to’rini hosil qiladi.
Endometriyning qon bilan ta’minlani sh.i d a o’ziga xos xususiyatlar bor. Miometriydan
endometringa ikki xil - to’g’ri g’a spiralsimon arteriyalar kiradi. To’g’ri artyryagyal^ar zk-
dometriyning bazal qavatida kapillyarlar to’rini hosil qiladi.
Spiralsimon yo’nalishga ega bo’lgan arteriyalar zsa endomeg-riyning yuqori yuzasida ko’p sonli
kapillyarlar to’rini hysil qiladi. Endometriyda qon tomirlarning bunday joylashishi men-
struatciya davrida funktcional qavatning tushib ketishi va bazal qavatni’.-
saqlanib, qayta
tiklanishi bilan bog’liq.
Bachadonda limfatik tomirlar ham io’l bo’lib, ular iilliq va seroz pardada joylashib, boshqa
to’rlar bilan bog’-'ang.andir.
Bachadsn nervlarga boy. Uning yuzasida simpatik chigal bilan bo! tangan va yaxshi rivojlangan
nerv chigali joylashgan. YUza chiga dan tarqalgan tolalar bachadonning
mushak va shil-liq
parda .ariga tarqalib, u erda chigallar hosil qiladi. Ular-ning alohlda shoxchalari epiteliyga etib
boradi. Bachadon bo’yin qismining oldida, uni o’rab turuvchi yog’ kletchatkada, xromafin
hujayralar tutuvchi yirik nerv tugunlari to’dasi joylashadi. Bachadon
parasimpatik nerv tolalari
bilan ham ta’minlangan degan ma’lumotlar bor. Bachadon epiteliysida turli tuzilishga ega
bo’lgan retceptor nerv oxirlari borligi aniqlangan.
406
Menstrual yoki jinsiy tcikl. Tuxum hujayrasi ovulyatciya vaq-tida tuxumdondan chiqib,
bachadon naylari orqali bachadonga qa-rab harakat qiladi. Bachadon davriy ravishda har 24-30
kunda tuxum hujayrasini qabul qilishga tayyorlanadi. Bu tayyorlanish bachadon
shilliq
pardasining bir qator o’zgarishlaridan iborat bo’lib, bachadon devorida urug’langan
tuxum
hujayrasining im-
plantatciyasi uchun qulai sharoit yaratilib, homilani oziq-ovqat bilan tayyorlanishini o’z ichiga
oladi. Bunday o’zgarishlar nati-jasida shilliq parda ko’chib tushuvchi qavatga ega bo’ladi. Agar
urug’lanish bo’lmasa, bu tayyorgarlik to’xtaydi, o’zgargan epiteliy qavati menstruatciyaga
uchrab, ko’chadi va ochilgan qon tomirlardan chiqayotgan qon bilan birgalikda tushib ketadi.
Agar urug’lanish bo’lsa, urug’langan tuxum hujayrasi bachadonning shilliq parda-siga o’tiradi,
shilliq parda esa tuxum hujayrani o’rab o’sa bosh-laidi. Homila tug’ilgandan so’ng shilliq
pardaning bu qismi ba-chadondan ajraladi va
Do'stlaringiz bilan baham: 
