A ashirov, sh. Atadjanov

ijtimoiy
determinizm
prinsi plariga asoslangan b o ‘lib, liar bir m ada-
niyatni ichki xususiyatlaridan, uning uzatuvchilarini tadqiq
qilish orqali nam oyon b o ‘ladi degan g ‘oya asosiga qurilgan edi.
M adaniyatlar orasidagi farqlar yoki o ‘xshash xususiyatlar
ularning geografik joylashuvi yoki tabiiy sharoitiga bog‘liq bo‘lgan.
Madaniyatlar rivojlanishining m a’lum bosqichidagi o'xshash-
liklar yoki farqli xususiyatlar, madaniy farqlar kelgusida ham
saqlanib qoladi degan xulosani anglatmaydi. Umuman olganda,
ushbu mulohazalarning aksariyati keyingi davr etnologiyasi
uchun asos b o‘lgan.
Amerika hindulari orasida uzoq muddat dala tadqiqotlari olib
borgan Boas har bir madaniyat ko‘rinishini umumiy madaniyat
konteksti, ya’ni uning bir qismi sifatida tushunmoq kerak degan
xulosaga kelgan. Aynan Boas madaniyatning yaxlit o ‘zaro ichki
tuzilmalarning bog‘liqligidan tashkil topgan bir tizim shaklida
tadqiq etish borasidagi dastlabki tadqiqotlarga asos solgan. Bir
madaniyatdan ikkinchi madaniyatga o ‘zlashtirilgan elementlar
tnexanik jarayonni anglatmaydi va madaniy aloqalarning beixtiyor
natijasi mahsuli ham emas.

---

У.4. Milliy madaniyat. An’ana, urf-odat va marosimlar
Tarixiy etnologiya fani etnografiyadan, ya’ni xalqlar turmush
tarzi, moddiy va ma’naviy madaniyatini tavsiflashdan boshlangan.
XIX asr, XX asrning birinchi yarmida mutaxassis olimlar va
tadqiqotchilar tomonidan asosan ma’lumotlarni yig'ish, to ‘plash
ishlari bajarilgan. Ayniqsa, bunga aynan mazkur davrda dunyo
bo‘yicha olib borilgan mustamlakachilik siyosati ham bevosita
ko‘maklashgan b o iib , bu siyosat mustamlaka mamlakatlarning