A ashirov, sh. Atadjanov

Irqlarning tarqalish mintaqasi. 
Yevropoidlar
bugungi kunga 
kelib Yevropadagina emas Shimoliy Afrikaning barcha hududida 
(jazoirliklar va misrliklar), Osiyoning g‘arbi (turklar va arablar), 
Sibir (ruslar) va deyarli barcha Kavkaz m intaqasida, 0 ‘rta 
Osiyoda, Iroq, Afg‘oniston va Hindistonda ham keng tarqalganlar. 
Oxirgi 400-yil mobaynida Shimoliy Amerika va Janubiy Amerika 
mamlakatlarining asosiy aholisini yevropoid irqiga mansub kishilar 
tashkil etgan.
Yevropada so‘nggi paleolit va mezeolit davridanoq mahalliy 
tab iiy sh aro itg a m o slash g an yev ro p o id irq in in g ikki tip i 
shakllangan. Bular: oq tanli, malla rang sochli, ko‘k ko‘zli blon- 
dinlar b o ‘lmish — shimoliy yevropoid va qora to'lqin sochli, 
qora ko‘zli oq badan bryunetlardan iborat janubiy yevropoid 
tipini tashkil qiladilar. M azkur irqiy guruhlar oralig‘idaturgan 
o ‘rtatip (shaten) har ikki ti pning ham belgilarini saqlab qolgan. 
Keyinchalik Yevropaga kirib kelgan m o‘g‘ullar ayrim etnoslarda 
o ‘z izini qoldirgan. Bunga Skandinaviyada yashovchi mongoloid 
belgilariga ega bo'lgan loparlar (saamlar) misol b o ia oladi.
Negroidlar
hozirgi kunga kelib, asosan, Afrikada yashayadi- 
lar. Ularning ko'plari Amerika qit’asiga mustamlakachilik tizimi 
davrida majburan qul qilib olib kelingan va ularning avlodlari 
hozirda ham Amerikada istiqomat qiladilar.
Avstroloidlar
ko‘p xususiyatlariga ko‘ra negroidlarga o ‘xshash 
bo‘lib Avstraliya va Malaneziyada yashaydilar.
Mongoloidlar
(osiyo shoxi) Xitoy, Vyetnam, Yaponiya, Indo- 
neziya, Filippinda yashaydilar. Ularga qozoqlar, qirg£izlar va 
Uzoq Sharq hamda Shimolning mahalliy xalqlari ham kiradi.
M azkur to ‘rtta katta irq taxm inan 25 ta kichkina irqlar (ular 
b a’zida etnogenetik shoxobchalar yoki lokal irqlar deb ham

---

nomlanadi)ga bo'iinadi. Katta va kichkina irqlar orasida oraliqdagi 
irqlar ham mavjud. Misol uchun, negroidlar va yevropoidlar 
orasida — efiopiyaliklar va mulatlar; mongoloidlar va avstroloidlar 
orasida janubiy osiyo irqi — yaponlar va shu kabilarni ko‘rsatish 
mumkin. Efiopiyaliklarning yuzlari ularning qo ‘shnilari arablar 
bilan bir xil shaklda bo‘isa-da, terilarining rangi qora, negroid 
irqi terisiga o ‘xshash о 4a yorqin emas. Y aponlarda bir vaqtning 
o ‘zida avstroloidlarga, m ongoloidlarga va yevropoidlarga xos 
alom atlarni kuzatish mumkin.