18-mavzu. Virusologiyada qo‘llaniladigan tadqiqot usullari (6 soat)

O‘simlikni xususiyatlarga
uni irsiy chidamliligi kiradi. Chidamlilik 
darajasi esa o‘simlik to‘qimasining yoshiga va oziqlanishiga (m: 
mikroelementlarni yetishmasligio‘simlikni virusga chidamliligini pasaytiradi) 
qarab o‘zgaradi. Chidamllilik haroratga qarab ham o‘zgaradi. Virus hujayraga 
kirgandan so‘ng yuqori temperaturaga to‘g‘ri kelib qolsa, o‘simlik barglari va 
boshqa organlirini o‘zgarishsiz , simptomlar yashirin holatda o‘tishi mumkin.
Nimjon va kuchsiz o‘simliklar kasallikga sezgiroq (chidamsizroq)bo‘lsa, 
baquvvat, yaxshi rivojlanayotgan o‘simliklar virusga ancha chidamli bo‘ladi, ularni 
to‘qimalari ancha qattiq dag‘al bo‘ladi. Ularga virus yuqishi o‘simlikda yengil 
simptomlar hosil bo‘lishiga olib keladi va o‘simlikni butunlay nobud bo‘lmay 
qoishi mumkin.
O‘simlikni virusga sezgirligiyoki chidamliligi o‘g‘itlar bilan uni 
ta’minlanishiga ham bog‘liq, masalan azotli o‘g‘itlarni ko‘pligi o‘simlik 
chidamliligini pasaytiradi. 
O‘simlikni virus balan kasallanishiga o‘simlikni virusga bo‘lgan “moyilligi” 
ham yordam beradi. Uoker (1950) “moyillik” degan tushunchaga o‘simlikni bir 
yoki bir necha faktorlar ta’siri natijasida virus bilan oson kasallanishini ko‘zda 
tutadi. Chester bu tushunchani boyitib”moyillik” qatoriga sezgirlik va “kasallanish 
tendensiyasi borligi”tushunchalarini kiritadi.
O‘silikni virus bilan kasalanishiga yana o‘simlikni yoshi bir sutka 
davomidagi, fasl mobaynidagi chidamliligi, mexanik bosim, o‘g‘it(K, R,N) 
fungisit,va pestidlar ham ta’sir qiladi. 
b
). Patogenlik xususiyatlari
(patogen organizmda parazitlik bilan hayot
kechiruvchi organizm) uni agressivligiga (o‘simlikni kasallantirib uni qarshiligini yengib, 
unda yashashi, ko‘payishi) bog‘liqdir. Virusni oz miqdori(zarralar soni) tez va qisqa 
muddatda(kasallanishga ketgan vaqt) o‘simlikni ka alantirishga yetarli bo‘lsa, uni 
agressivligi yuqori hisolinadi.
Patogenni yana bir xususiyati uni 
virulentligi-
patogenni (virusni )kasallik 
qo‘zg‘atish xususiyatidir. Bu xususiyat barqaror xususiyat bo‘lib, u genotip 
o‘zgargandagina o‘zgaradi. 
v