18-mavzu. Virusologiyada qo‘llaniladigan tadqiqot usullari (6 soat)

Viruslarni ajratib olish
. Virusologiya fanining rivojlanishi, viruslarning 
tadqiq qilishning zamonaviy, tezkor va sezgir uslublarini, jihozlarini, asbob-
uskunalarini yaratilishi o‘z-o‘zidan ba’zi umumiy virusologiya metodlaridan kam 
foydalanishga olib keldi. Shu sababli mazkur qismda biz bunday metodlarni 
chetlab o‘tdik. Virusologiya hozirgi kunda juda tez rivojlanayotgan fanlardan 
bo‘lib, u o‘simlik, hayvon, odam, hasharot, bakteriya, aktonomitset, zamburug‘ 
viruslarini, viroid va prionlarni o‘rganadi. Biz umumiy virusologiyada 
qo‘llaniladigan zamonaviy metodlar haqida, yuqorida aytilgandek, asosan 
fitopatogen viruslar misolida so‘z yuritiladi. 
Virusologiyadan olib boriladigan amaliy va laboratoriya mashg‘ulotlari,
ilmiy tadqiqot ishlari maxsus jihozlangan laboratoriyalarda, hayvonlar bilan 
o‘tkaziladigan tajribalar vivariylarda, o‘simliklar bilan olib boriladigan tajribalar 
issiqxonalarda, hayvonlar, odam, o‘simlik to‘qimalari, hujayra kulturalari 
(ekmalari) va bakteriofaglar bilan o‘tkaziladigan tajribalar bakteriotsid lampalar 
bilan sterillangan bokslar yoki maxsus jihozlangan xonalarda olib boriladi. Boks 

---

oldidagi xonada boksga kirishda kiyiladigan maxsus kiyimlar saqlanadi. Boksda 
eng zarur asbob- uskunalargina saqlanadi: stol, stullar, instrumentlar uchun shisha 
shkaf, gaz gorelkasi, gugurt, katta-kichik qaychilar, skalpellar, pinsetlar, ignalar, 
sterilizator, ishlatilgan pipetkalar saqlanadigan fenolli (2%-li) yoki xloraminli 
idish, dezaktivatsiya qilish uchun ishlatiladigan fenol yoki xloraminli, ishlatilgan 
materiallarni soladigan idish, 70% -li yodni spirtli eritmasi, probirkalar uchun 
shtativlar, sterillangan oddiy va paster pipetkalari, steril probirkalar, oddiy va mum 
qalamlar, leykoplastir, steril paxta va hokazolar. Bundan tashqari boksga har bir 
vazifani bajarish uchun ishlatiladigan materiallar va eritmalar olib kirilib, ish 
tamom bo‘lgandan so‘ng olib chiqib ketiladi. 
Yana bir maxsus xonada viruslarni toza preparatlarini olishda ishlatiladigan 
har xil aylanish tezligida ishlaydigan sovutgichli sentrifuga va ultratsentrifugalar 
bo‘ladi (minutiga 6—12 mingdan 30-60 ming.marta ayl.tez.). 
Virusologiya laboratoriyasi yana elektron mikroskop, spektrofotometr, 
elektroforez, avtoklav, xromatografiya asboblari (fraksiyalarni avtomatik yig‘uvchi 
kollektorlar), distillangan suv olish asbobi, gomogenizator, texnik va analitik 
tarozilar, quritish shkaflari, sovutgich, termostat, rN metr, diffuziya nasosi, liofil 
quritgich va hokazolarga ega bo‘lishi lozim.