Iqtisod-moliya

Gigiyenik va jinsiy tarbiya
Sog‘lom turmush tarzining yana bir omili - jinsiy tarbiyadir.
Jinsiy tarbiya, xususan yoshlarni bo‘lg‘usi oilaviy hayotga 
tayyorlash masalasi juda murakkab masaladir. Bu masala keng 
ko‘lamdagi hodisalami o‘z ichiga oladi, unda his-tuyg‘ular, 
ongga, jamiyat belgilagan odob-axloq normalariga bevosita 
bog‘liq bo‘ladi. Jinsiy tarbiya masalasi tarbiyaning ajralmas 
qismidir. Yoshlarni jinsiy tarbiyalashda, ularga oilaviy hayotga 
to‘g‘ri yo‘llanma berishda, avvalo, ota-onalar, muallimlar, 
keng jamoatchilik katta jonbozlik ko‘rsatislilari zarur. Mashhur 
pedagog A.S. Makarenko, “Jinsiy tarbiya avvalo, shaxsning 
ijtimoiy madaniyatini tarbiyalashdir”, - degan edi.
O‘sib kelayotgan yosh avlodning, o‘smirlarning sharm-hay-
oli, iffatli bo‘lishi, odamlar o‘rtasida o‘zini tuta bilishi, xus-
hmuomalaligi, pokligi, xullas, kishilarga xos xulqi kabi ajoyib 
fazilatlarni takomillashtirish uchun ular orasida jinsiy tarbiyani 

---

40
to‘g‘ri olib borish juda muhim vazifalardan biridir. O‘sayot-
gan yosh avlodni o‘zining jinsiy his-tuyg‘ularini boshqara bil-
ishga o‘rgatish esa jinsiy tarbiyaning muhim vazifalaridan biri 
hisoblanadi. Ana shu mas’uliyatli ishni avvalo oila, maktab-
gacha tarbiya muassasalari va maktab amalga oshiradi. Jinsiy 
tarbiya umumiy tarbiyaning tarkibiy qismi bo‘lgani uchun bu 
masalada ota-onalar asosiy rol o‘ynaydilar. Jinsiy tarbiyada bir 
qator masalalar borki, ularni tibbiyotchilar ishtirokisiz hal qilib 
bo‘lmaydi.
Bular yoshga xos gigiyena xususiyatlarini belgilash, tegishli 
gigiyenik sharoitlar yaratish, ba’zi kasalliklar va salomatlik 
uchun zararli odatlarning oldini olish va hokazolardir.
Oilada to‘g‘ri kun tartibiniug o‘rnatilishi jinsiy tarbiyada 
ham katta ahamiyatga ega. Takasaltanglik, ishyoqmaslik, 
bekorchilik, oliftagarchilik yigit-qizlarning har xil bo‘lmag‘ur 
uchrashuvlariga sabab bo‘lishi mumkin.
Gigiyena, sanitariya masalalari, shuningdek, o‘g‘il va qiz 
bolalarning o‘zaro munosabatlari asoslari bilan bog‘liq bo‘lgan 
axloqiy masalalar, bo‘lajak oilaparvar kishi xususiyatlarini tarkib 
toptirish, “erkin muhabbat” nazariyasi va axloq qoidalariga xilof 
bo‘lgan boshqa nazariyalarga murosasizlikni tarbiyalash haqida-
gi bilimlar - “Gigiyenik va jinsiy tarbiya”, “Oilaviy hayotga 
tayyorlash” dasturlarida o‘z ifodasini topgan. Bu kurslarning va-
zifasi o‘quvchilarga faqat zarur ma’lumotlar berish, ularda gigi-
yenik malakalar hosil qilish emas, balki yosh avlodning ongiga 
sog‘lom turmush tarzi tushunchalarini singdirishdan iboratdir. 
Gigiyenik tarbiya biror maqsadga qara tilgan holda, bolalarning 
yoshini hisobga olgan holda amalga oshiilladi. Gigiyenik tarbi-
yaga talablar quyidagilardan iboratdir:
- darslarda olingan sog‘liqni saqlashga doir bilimlarni 
mustahkamlash, kengaytirish va chuqurlashtirish;
- yoshlami sog‘liqni saqlash sohasidagi eng muhim voqea 
va erishilgan yutuqlar bilan tanishtirish, biologiya sohasidagi 
bilimlarga qiziqish uyg‘otish;

---

41
- yoshlarning sanitariya mustaqilligini rivojlantirishga, tur-
mushda va mehnatda sanitariya madaniyatini, sog‘lom turmush 
tarzini shakllantirishni amalga oshirishga yordam berish.
Gigiyenik va jinsiy tarbiyani gigiyenik odatlarga jalb qilish, 
o‘quvchilar bilimi va mehnatsevarligini oshirish hayotga to‘g‘ri 
qarashlarini shakllantirish, shaxsni jamiyatda, jamoada yurish-
turish va etiket qoidalari asosida tarbiyalash asosida amalga 
oshiriladi.
O‘sib kelayotgan yoshlarga jamiyatda o‘z o‘rnini topib, uni 
boshqarish, o‘z taqdirini hal qilish va fikrini amalga oshirishda 
gigiyenik ta’lim berishning ahamiyati. Ularni har tomonlama 
sog‘lom qilib, o‘z salomatligi qadriga yetishlariga bo‘lgan 
mas’uliyatini kuchaytirish, gigiyenik tayyorgarlikni oshirish 
zarurligini aniqlash va unga sharoit yaratish usullarini o‘rgatish. 
Jinsiy tarbiyani amalga oshirish maqsadida qizlar bilan “Qizlar 
gigiyenasi”, o‘g‘il bolalar bilan “Yigitlar gigiyenasi” asosida 
bilim berish, maqsadga muvofiqdir.
Teri tanosil kasalliklari haqida tushuncha. XX asr vabosi 
nomini olgan dahshatii kasallik OITS (orttirilgan imimmitet 
tanqisligi sindromi) haqida umumiy ma’lumot va uning inson 
salomatligiga ta’siri haqida keng tushunchalar berish bilan 
birgalikda ularni ogoh bo‘lishga chorlash zamirida yoshlar, 
ongida sog‘lom turmush tarzini shakllantirishda muhim 
ahamiyat kasb etadi.