Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик иқтисодиёт

Қудуқларда гидратларнинг ҳосил бўлиши ва уларни бартараф 
қилиш усуллари. 
Қудуқларда, кон газпроводларда гидратларнинг ҳосил бўлиши ва уларга 
қарши курашиш усуллари маълум даражада қатлам ҳароратига, иқлим 
шароитига, қудуқларни ишлатиш режимига боғлиқ. Газ ҳарорати юқорига 
қараб қудуқ тубидан оғзигача ҳаракатланганда у гидрат ҳосил қилувчи 
ҳароратдан паст бўлади. Бундай ҳолларда қудуқда гидрат ҳосил бўлиши учун 
ҳамма шароитлар вужудга келади. Бунинг натижасида қудуқлар гидрат билан 
тиқинланади. Қудуқ стволи бўйича газ ҳароратининг ўзгаришини чуқурлик 
термометри ёки ҳисоблаш йўли билан аниқланади.
Қудуқ стволи бўйича ҳароратнинг ўзгаришига таъсир қилувчи 
омилларни таҳлил қилиш шуни кўрсатадики – қудуқларни ишлатиш жараёнида, 
уларнинг иссиқлик режими ўзгаради, дебити камаяди ва газ ҳарорати қудуқ 
стволида пасаяди. 
Одатда, дебитни тартибга солиш йўли билан гидратни мустасно қилиш 
шароитини аниқлаш мумкин. 
Қудуқ оғзидаги босимнинг ўзгариши Р
у
, ҳарорати t
у
ва гидрат ҳосил 
бўлиш ҳарорати, кудуқ дебитига боғлиқ ҳолда қўйидаги маълумотлар бўйича 
аниқланади: Р
з
= 11,8 МПа; t
пл 
= 32
0
С; t
з 
= 31
0
С; Д = 180 мм; Р = 0,56; к = 22 
Вт/м
2
∙к; Г = 0,0277
0
С/м. Кон ишлашининг (қазиб олиш) бошланғич даври 
давомида гидратсиз эксплуатация режим шароитлари дебити 0,75 млн.дан 6,5 
млн. м
3
/сут гача бўлганда таъминланади. 
Ҳароратнинг максимал резервини таъминловчи оптимал дебит тахминан 
3 млн.м
3
/сут.ни ташкил қилади. Қудуқ стволидаги газнинг ҳарорати қудуқ 
дебити ва фаввора қувурининг диаметрига қараб ўзгаради.

---

Q = Q
опт
бўлганда гидратсиз қазиб олиш (эксплуатация) режими Д≥145-
160 мм бўлгандагина таъминланади. Қувур диаметрининг ортиши билан Q
опт
катта дебит томонга сўрилади. 
Шундай қилиб фаввора қувурлар диаметри ва газ дебити тўғри 
танланганда қудуқнинг гидратсиз ишлаш режимини таъминлаш мумкин.