Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик иқтисодиёт

Фавворали қудуқларни эксплуатация қилишда содир бўладиган 
фалокатлар. 
Фавворали қудуқларни эксплуатация қилиш жараёнида яхши 
зичланмаган фланецли уланган жойлардан ва сальник лукидонларидан 
(задвижка) нефтъ ва газ маҳсулотлари оқиб чиқиши мумкин. Лекин улар 
операторлар томонидан тез бартараф қилинади. Агар сальникдан ёки фланецли 
уланган жойидан нефтъ ва газ маҳсулотлари тез оққан ҳолларда фаввора 
арматура мосламасини алмаштириш талаб қилинади. Бундай ҳолларда 
фаввораланишни тўхтатиш, уни босиш (задавка) йўли билан амалга оширилади. 
Қудуқларни босишнинг икки усули мавжуд: 
- газ ёки нефтъ столбасини сув, кейин гилли эритма билан алмаштириш. 
Улар узлуксиз айланиш жараёнида амалга оширилади. 
- қудуқга сувни, кейин гилли эритмани тўғридан-тўғри ҳайдаш йўли 
билан улар қудуқда НКТ бирикмаси йўқ вақтида қўлланилади. 
Фалокатли фаввораларни беркитиш тадбирлари. 
Нефтъ ва газ қудуқларини эксплуатация қилиш ва қудуқларни бурғилаш 
жараёнида ҳар хил сабабларга кўра қуйидаги фалокатли фавворалар ҳосил 
бўлади: 
- маҳсулдор қатламларни перфорациялашда зичлиги паст эритмалардан 
фойдаланиш; 
- перфорация вақтида қудуқ оғзида лукидоннинг йўқлиги; 
- перфорация қилингандан кейин қудуқга НКТ бирикмасини тушириш 
жараёнида осма фланецли патрубканинг йўқлиги; 
-фаввора арматурасининг ишчи босими билан синалмаганлиги. 
Насосли эксплуатация қилишда техника ҳавфсизлиги. 
Қудуқларни насос қурилмалари билан эксплуатация қилиш жараёнида 
хизмат қилувчи ишчи ходимлар станка-качалканинг кўплаб ҳаракатдаги 
қисмлари билан ишлашга тўғри келади. Шунинг учун техника ҳавфсизлигининг 
асосий тадбирлари асбоб-ускуналарнинг мустаҳкамлигини таъминлашга ва 
ҳаракатдаги ҳамма механизм қисмларини чегаралашга қаратилган. Ҳозир 
кривошип-шатун механизмлари чегараланган ва тасмали узатмаларга эга 

---

бўлган станка-качалкалар ишлаб чиқарилади. Ундан ташқари қуйидаги техника 
ҳавфсизлиги қоидаларига амал қилиш талаб қилинади. 
Қудуқ оғзи учлик (тройник) – сальнигининг юқори тореци қудуқ оғзи 
олди майдон сатҳидан 1 м юқорироқда кўтарилиб турмаслиги керак. 
Станко-качалкага шкивни қўл билан бураб киритиш ман қилинади. 
Кривошип-шатун механизмининг бўғинларини алмаштиришда шатун 
станка-качалка устунига ишончли қилиб маҳкамланади. Станка-качалка ишга 
туширилишдан олдин станка редукторининг тўхтаткичда (тормоз) эмаслиги, 
чегералар ўрнатилганлиги ва ҳавфли зоналарнинг йўқлиги мукаммал 
текширилади.
Электродвигател ва станка-качалка тўхтаткичларига хизмат қилиш учун 
маҳсус чегараланган майдон қурилади. 
Тасмаларни киргизиш ва ечиш электродвигателларни силжитиш йўли 
билан амалга оширилади. 
Мойлаш, текшириш ва айрим қисмларни алмаштиришда станка-качалка 
вақтинча ишдан тўхтатилади.