Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик иқтисодиёт

Гидрат ҳосил бўлишига қарши курашиш учун ингибиторлар. 
Гидрат ҳосил бўлишига қарши курашда метанол ва гликол қўлланилади. 
Айрим ҳолларда суюқ углеводородлар, юза-актив моддалар (ПАВ), қатлам 
суви, ҳар хил ингибиторларнинг аралашмасини (метанола хлорли кальций 
эритмаси билан). 
Метанол – гидрат ҳосил бўлиш ҳароратини пасайтириш, ҳосил бўлган 
гидрат тиқинларини тез парчалаш, ҳар қандай нисбатда сув билан аралашиш, 
кичик қовушқоқликга эга бўлиш хусусиятларга эга. 
Метанол – кучли заҳар, шунинг учун иш жараёнида ундан эҳтиёт бўлиш 
талаб қилинади. 
Гликол – (этиленгликол, диэтиленгликол, триэтиленгликол) газни 
қуритишда ва гидратларнинг ҳосил бўлишига қарши курашда ингибитор 
сифатида фойдаланилади. 
Энг 
кўп 
тарқалган 
ингибитор 
диэтиленгликол 
ҳисобланади. 
Диэтиленгликолни қўллаш анча самарали. Чунки унинг сув эритмаси паст 
совуш ҳароратига ва кичик қовушқоқликга эга. Шунингдек у углеводород 
газида кам эрийди. 
Гликол сувда ҳар хил нисбатларда аралашиши мумкин. Гликол ёрдамида 
сув эритмаларининг зичлигини аниқлаш мумкин. Бу эритмаларнинг энг паст 
совиш ҳарорати концентрациянинг 60-70% меъёрида бўлади. Бу эса гликолдан 
гидрат ингибитори сифатида фойдаланиш имкониятини беради. Чунки гликол 
парларининг қайишқоқлиги гидрат ҳосил бўлиш ҳароратида унча катта эмас. 
Шунинг учун улар турбопроводда суюқ фазада қолади, уларни тутиш ва 
улардан қайта фойдаланиш имконияти вужудга келади. Қудуқларни синаш 
даврида метанол ва гликол бирга гидратнинг ингибиторлари сифатида 
тузларнинг сув эритмалари СаСl
2
қўлланилади. 

---

Лекин қудуқларда бундай эритмалардан узоқ муддат фойдаланилганда 
коррозия ва криогидратлар билан боғлиқ асоратлар вужудга келади. 
Кривогидрат кўринишда кристалланадиган тез эритмаси – сувнинг бир неча 
молекуласини тўплаб тузнинг бир молекуласини ҳосил қилиш қобилиятига эга. 
Сувсиз СаСl
2
гигроскопик оқ кристаллдан иборат бўлиб, кубик шаклига эга. 
Унинг зичлиги 2,15 г/см
3
, эриш ҳарорати 772
0
С.
Одатда хлоритли кальций 30% ли эритма ва кукун кўринишда бўлади. 
Хлорит кальций эритмасининг концентрациясини ареометр ёрдамида 
текширилади. Ҳарорати 20
0
С, эритма зичлиги 1,27-1,32 г/см
3
га етганда қаттиқ 
хлорли кальцийни қўшиш тўхтатилади. Айрим ҳолларда қудуқларни ишлатиш 
жараёнида гидратларнинг ҳосил бўлиш ҳарорати пасаяди (қудуқни сув 
босганда). Қудуқдан чиқаётган сув (газ билан) қанча минераллашган бўлса 
гидратнинг ҳосил бўлиш ҳарорати шунча паст бўлади. Нефтъ ва дизел 
мойининг мавжудлиги ҳосил бўлган гидратларнинг қувур деворларига 
ёпишишига қаршилик қилади.