Kkkkkkkkk

С
2. Бизнесга инвестиция харажатлари ёки ялпи 
хусусий ички инвестициялар 
I
3. Товар ва хизматлар бўйича давлат хариди 
G
4. Соф экспорт 
Хп 
Жами: 
ЯММ = С + I + G + Хп
Y 
ЯММни барча даромадлар бўйича ўлчаш 
1. Истемол қилнган капитал ҳажми 
А 
2. Бизнесга эгри солиқлар 
Т 
3. Ёлланма ишчиларнинг иш хақлари 
W
4. Ижара хақи 
к1

---

23 
5. Фоиз ставкаси 
к
6. Якка қўйилмалардан даромадлар 
P
7. Корпорациялар фойдасига солиқлар 
Tк
8. Дивидентлар 
P1
9. Тақсимланмайдиган фойдалар 
P2
Жами: ЯММ = А+Т+
W+к1+к+P+Tк+P1+P2
Y
2.4. 
Миллий ҳисобчилик тизимидаги бошқа кўрсаткичлар ва улар 
ўртасидаги нисбат. 
Мамлакат миллий ҳисобчилик тизимида ЯММ кўрсаткичидан ташқари 
бир нечта бир-бири билан алоқада бўлган кўрсаткичлар мавжуд. Миллий 
ҳисобчилик тизими тўғрисидаги тушунчаларимизни кенгайтириш учун бу 
кўрсаткичларни Ташкил топиш манбаларини билишимиз керак. Бу 
кўрсаткичларга 
биз ЯИМ, СММ, МД, ихтиёрдаги даромад ва солиқлар 
тўлангандан кейинги даромадларни
киритишмиз мумкин. 
ЯИМ ҳам ЯММ каби моддий ишлаб чиқариш ва хизматлар натижасида 
Ташкил топади. 
ЯИМ - бу бирор-бир мамлакат ҳудудида жойлашган корхона ва 
Ташкилотларда ишлаб чиқарилган товар ва хизматларнинг умумий 
йиғиндисидан иборатдир
. ЯИМнинг ЯММдан фарқи ушбу мамлакат юридик 
ва жисмоний шахсларининг ҳориждан оладиган фойда ва даромадлари 
ўртасидаги фарқлардан иборатдир. Яьни, 
Шу мамлакат юридик ва Ҳорижий инвесторлар ва 
ЯММ = ЯИМ + жисмоний шахсларнинг - ишчиларни шу мамлакатда 
ҳориждан оладиган фой- олган фойда ва даромад- 
да ва даромадлари. лари. 
ЯММ ни ҳисоблашда айрим камчиликларга йўл қуйилади. Чунки, унда 
ҳисобод йилида ишлаб чиқарилган ялпи маҳсулотлар миқдоридан шу 
маҳсулотларни ишлаб чиқаришда истеъмол қилинган асосий ишлаб чиқариш 
воситалари қиймати ҳисобга олинмайди. Ёки бошқача қилиб айтганда 
амартизация қиймати ҳисобга олинмайди. Шунинг учун ҳам миллий 

---

24 
ҳисобчилик тизимида СММ кўрсаткичи ҳисобланади. СММ нинг ЯММ дан 
фарқи йўқорида айтганимиздек амартизация ажратмалари миқдорига тенгдир. 
Ялпи миллий маҳсулот 4862 
Истеъмол қилинган капиталга ажратма - 505
Соф миллий маҳсулот 4357. 
Кейинги кўрсаткич МД - бу миллий ишлаб чиқаришдан олинган даромад 
ёки ижтимоий ишлаб чиқаришдаги барча даромад турларининг йиғиндисидир. 
Ресурсларни етказиб берувчиларнинг, яъни ер, ишчи кучи, капитал шунингдек 
бошқарув фанларини етказиб берувчиларнинг ҳисобот йилида оладиган 
даромадлари миқдори қанчани Ташкил қилишини аниқлайлик. СММ 
таркибидан фақат бизнесга эгри солиқларгина жорий йилдаги иқтисодий 
ресурслар таркиби киритилмайди. Шуни таъкидлаб ўтишимиз лозимки, давлат 
ўзи оладиган бизнесга эгри солиқлар урнига ишлаб чиқаришга хеч нарса 
қуймайди, яъни давлатни иқтисодий ресурслар таъминотчиси сифатида 
баҳоламаймиз. Демак, жорий йилда яратилган ЯММ таркибидан иш хақи, рента 
тўловлари, фоиз ва олинган фойдаларнинг умумий миқдорини аниқлашда биз 
СММ таркибидан бизнесга эгри солиқлар миқдорини олиб ташлашимиз лозим. 
Шундай қилиб олинган кўрсаткич миллий даромад (МД) ҳисобланади. 
Ресурслар таъминловчилар нуқтайи назаридан у жорий ишлаб чиқаришда 
қатнашиш натижасида олган даромадларини ўлчашни билдиради. Компаниялар 
нуқтаи назаридан эса МД ишлаб чиқариш омиллари ёки ресурсларни баҳосини 
ўлчашни билдиради. МД жорий ишлаб чиқаришга кетган иқтисодий 
ресурсларнинг бозор баҳосини билдиради. 
СММ
- 
4357 
Бизнесга эгри солиқлар -
393 
--------------- 
3964 
МД СММ дан бизнесга эгри солиқларни олиб ташлагандан кейин қолган 
қисмидан иборат экан.

---

25