270
Magnit kuchi
– magnitli xossalarga ega bo‘lgan jismlarga
(qo‘zg‘almas va harakatlanuvchi) va harakatlanuvchi
elektr zaryadlariga
ta’sir etuvchi kuch. Magnit kuchi ushbu jismlarning siljishini yoki ularning
harakat traektoriyasi bo‘ylab o‘zarishini keltirib chiqaradi.
Deyarli barcha magnitli separatorlarda magnit kuchi magnitli
xossalarga ega bo‘lgan zarralarning magnit tizimiga tortilishini keltirib
chiqaradi. Shuning uchun mineral va boshqa zarralarni magnitli boyitish
jarayonlarida magnit kuchi ba’zan “tortishishning magnit kuchi” deyiladi.
Elektrodinamik
separatorlarda
magnit
kuchi,
aksincha,
separatorning magnit tizimidan uyurma toklar yuzaga kelgan elektr
o‘tkazuvchan zarralarning itarilishini keltirib chiqaradi.
Keyinchalik magnit kuchi deganda magnitli xossalarga ega bo‘lgan
zarralarga ta’sir etuvchi tortishishning magnitli kuchi ko‘zda tutiladi.
Bunda umumiy ko‘rinishda zarralarning magnit kuchi deganda uning
magnit maydoni bilan o‘zaro harakati (magnit xossalari mavjud) yoki
o‘zaro harakatda bo‘lmasligi (magnitli xossalari past) ko‘zda tutiladi.
Magnit maydonlari bir xil va har xil bo‘ladi.
Birinchilar uchun
magnit maydoni kuchlanganligi ishchi zonaning turli nuqtalari uchun
kattaligi va yo‘nalishi bo‘yicha bir xilda (grad
H
=O), ikkinchilar uchun
kuchlanganlik ishchi zonaning har xil nuqtalari uchun farq qiladi ((grad
H
>O). grad
H
kattalik berilgan yo‘nalishda magnit maydoni kuchlanganligi
kattaligining o‘zgarishini tavsiflaydi. Bir xildagi magnit maydonida magnit
kuchi nolga teng va magnitli zarralar maydonning kuch chiziqlariga
parallel yo‘naladi. Har xil maydonda magnitli zarralar maydon kuch
chiziqlari bo‘ylab yo‘nalganligidan tashqari
tortishish magnit kuchi
ta’sirini sezadi, qaysiki zarralarni maydonning juda jadal uchastkalariga
tortadi. Magnitli separatorlarda zarralarni magnitliga va nomagnitliga
ajratilishini ta’minlovchi magnit kuchini yaratish uchun faqat har xil
maydondan foydalaniladi.
Zarraga ta’sir etadigan magnit kuchi magnitlanish vaqtida zarra
tomonidan egallangan potensial energiya bilan aniqlanadi [13]:
,
2
æ
2
0
−
=
V
dV
H
U
(2.17)
bunda, µ
0
- vakuumning magnit o‘tkazuvchanligi yoki magnitli
o‘zgarmas, Gn/m,
µ
0
=4π·10
-7
; ǽ - zarraning hajmiy magnit ta’sirchanligi (zarraning
magnit xossalarini tavsiflaydi), o‘lchamsiz
kattalik;
N
- magnit maydoni
kuchlanganligi, A/m;
V
–zarra hajmi, m
3
.
271
Jismga ta’sir etuvchi kuch teskari belgili grad U orqali ifodalanishi
mumkin, unda
=
−
=
V
м
dV
H
U
F
2
æ
grad
grad
2
0
(2.18)
grad belgini integral osti ifodasiga kiritib va zarra hajmi
chegaralarida hajmiy magnitli ta’sirchanlik doimiyligiga yo‘l qo‘yib,
quyidagini hosil qilamiz:
=
−
=
V
м
dV
H
U
F
2
æ
grad
grad
2
0
(2.19)
bunda, grad
N
–
N
ning eng ko‘p oshib borish yo‘nalishidagi dH/dx
hosila, A/m
2
.
Zarraning ozroq hajmida (
V→
0) shunga yo‘l qo‘yish mumkinki,
uning hajmi chegaralarida
N
grad
N
o‘zgarishi ozroq, unda
(2.20)
Boyitish
apparatlarida
zarralar
harakatlanishi
dinamikasini
hisoblashda ko‘pincha solishtirma magnit kuchlaridan foydalaniladi.
V→
0
bo‘lganda massa birligiga kiritilgan magnit kuchining solishtirma qiymati,
N/kg:
(2.21)
bunda, χ- solishtirma magnit ta’sirchanlik (zarraning magnit
xossalarini tavsiflaydi), ǽ /ρ teng, m
3
/kg; ρ- zarra zichligi, kg/m
3
.
(2.20) va (2.21) formulalarda magnit maydonining (havoda va
suvda) kuch tavsifi sifatida magnit maydoni kuchlanganligidan
foydalanildi. Agar magnit maydonining (havoda va suvda)
kuch tavsifi
sifatida magnit maydoni induksiyasidan (
V
) foydalanilsa, unda magnit
kuchini va solishtirma magnit kuchini quyidagi formulalar bo‘yicha
hisoblash mumkin:
(2.22)
(2.23)
272
[13] ishda aniqlanganki, magnit kuchini topish uchun (2.21)
formuladan foydalanish yirik zarralarga ta’sir etuvchi magnit kuchi
kattaligining ancha pasaygan natijasini beradi. Buni tajriba qurilmasida
magnit kuchini tekshirish bo‘yicha tajribalar tasdiqladi.
Shuning uchun
zarralar yirikligini hisobga olib, hisoblash formulalariga
a
tuzatish
koeffitsiyentini qo‘shish lozim:
(2.24)
Koeffitsiyentning quyidagi qiymatlari tavsiya qilingan:
a
=1,1-5
mm mahsulotning eng yuqori yirikligi uchun;
a
=1,5-5 mm dan 25 mm
gacha bo‘lgan mahsulotning eng yuqori yirikligi uchun;
a
=2-25 mm dan
ortiq bo‘lgan mahsulotning eng yuqori yirikligi uchun.
Tortishish magnit kuchini hisoblash uchun (2.20)- (2.24) formulalar
tahlili unga ikkita tashkil etuvchi ta’sir etishini ko‘rsatadi.
Birinchi tashkil etuvchi
magnitli tizim –
H
grad
H (H
grad
H
)
tuzilishni tavsiflaydi.
N
grad
N (V
grad
V
) kattalikni
magnit tizimining
solishtirma magnit kuchi
deb nomlash qabul qilingan. U, asosan, qutblar
yuzasidagi
magnit
maydon
kuchlanganligiga,
qutblar
orasidagi
masofalarga, separator ishchi zonasi o‘lchamlariga, qutblar shakliga
bog‘liqdir.
Ikkinchi tashkil etuvchi
ajratiladigan zarralar – magnitli (ǽ,χ) va
geometrik (yiriklik, shakl) xossalarni tavsiflaydi. Bunda zarralar
yirikligining magnit kuchi zarrasiga ta’sir etuvchi kattalikka ta’siri
shuni
ko‘rsatadiki, magnitli boyitishda ajratish faqat magnitli xossalar bo‘yicha
emas, balki yirikligi bo‘yicha ham sodir bo‘lishi mumkin.
Zarralarni magnitliga va nomagnitliga ajratish uchun qarama-qarshi
harakat qiluvchi kuchlarni oshiruvchi magnit kuchining belgilangan
qiymatini hosil qilish lozim. Kuchli magnit xossali (ǽ,χ) yuqori magnit
xossali kuchli magnitli rudalarni boyitishda
H
grad
H
ning nisbatan past
qiymatili separatorlar lozim, past magnit xossali kuchsiz magnitli rudalarni
boyitishda
H
grad
H
ning nisbatan yuqori qiymatili separatorlar lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: 
