Maxsus qism jamoat xavfsizligi va jamoat tartibiga qarshi jinoyatlar. Harbiy xizmatni o

to‘sib qo‘yilishi
mazkur axborot saqlanib qolgani holda 
mulkdor (axborot egasi) yoki qonuniy foydalanuvchi undan bevosita 
vazifasiga ko‘ra vaqtinchalik yoki doimiy ravishda foydalana olmasligi 
(kompyuter axboroti bilan biron-bir amalni bajara olmasligi)dir. 
Axborot 
(ma’lumotlar) uzatishning to‘sib qo‘yilishi
tushunchasi ham mavjud 
bo‘lib, u axborot xavfsizligi sohasidagi qoidabuzarliklardan biri 
hisoblanadi va axborotni uzatishning to‘xtatilishida yoki shunday bir 
vaqtga kechiktirilishida aks etadiki, bu muddat mobaynida mazkur axborot 
foydalanuvchi uchun o‘z qimmatini yo‘qotadi. 
Axborotning 
modifikatsiyalashtirilishi
texnika vositalari bilan 
ishlov berish chog’ida uning dastlabki mazmuni yoki manbalardagi hajmi 
ruxsatsiz o‘zgartirilishida aks etadi (ma’lumotlar bazasining adaptatsiyasi 
bilan bog’liq o‘zgarishlar bundan mustasno). Masalan, ma’lumotlar bazasi 
fayllaridagi yozuvlarning o‘chirib tashlanishi yoki ularga yozuvlarning 
qo‘shilishi, kompyuter axborotining bir tildan boshqa tilga o‘girilishi, 
ma’lumotlar bazasining qayta tashkil etilishi va h.k.
(Axborotni modifikatsiyalashtirish haqida batafsilroq JK 278
4
-
moddasi tahliliga qarang.) 
Ko‘rib chiqilayotgan modda mazmunida 
nusxa ko‘chirish
tegishli 
axborotni yoki uning bir qismini bir moddiy jismdan boshqa moddiy 
jismga asl nusxasiga shikast yetkazmasdan va undan keyinchalik bevosita 
241 

---

vazifasiga ko‘ra foydalanish imkoniyatini saqlagan holda o‘tkazishni 
anglatadi.
Axborotning 
qo‘lga kiritilishi
– keng tarqatish uchun mo‘ljal-
lanmagan axborotni qasddan ruxsatsiz egallab olish bo‘lib, u texnika 
vositalari yordamida bevosita kompyuter tizimidan yoki undan tashqarida, 
bunday axborot aks ettirilgan elektromagnit nurlanishlarni olish hisobiga 
amalga oshiriladi.
Zamonaviy texnika vositalari axborotni kompyuter tizimiga bevosita 
ulanmasdan olish imkonini beradi: uni qo‘lga kiritish markaziy protsessor, 
displey, kommunikatsiya kanallari, printer va hokazolarning nurlanishi 
hisobiga amalga oshiriladi. Bularning barchasini qo‘lga kiritilayotgan 
obyektdan ancha uzoqda turib amalga oshirish mumkin. Qo‘lga kiritish 
usullari har xil bo‘lishi mumkin: bevosita (faol) qo‘lga kiritish; tezda 
qo‘lga kiritish; simvollarni qo‘lga kiritish; xabarlarni qo‘lga kiritish; 
elektromagnit (passiv) qo‘lga kiritish; audio qo‘lga kiritish (axborotni 
vibroakustik kanallar orqali olish); video qo‘lga kiritish va h.k. Axborotni 
qo‘lga kiritish yo tizimning tashqi kommunikatsiya kanallari orqali to‘g’ri-
dan-to‘g’ri, yo periferiya qurilmalari liniyalariga bevosita ulanish yo‘li 
bilan amalga oshiriladi. Bunda bevosita «eshitib turish» obyektlari kabelli 
va simli tizimlar, yer ustidagi mikroto‘lqinli tizimlar, yo‘ldosh aloqa 
tizimlari, shuningdek, hukumat aloqasi maxsus tizimlari hisoblanadi.