O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

 
21.4-rasm.Davlat moliyaviy nazoratining shakllari, turlari va usullari
141
-
taftish; 
-
tekshirish (shu jumladan byudjet to‗g‗risidagi qonun hujjatlarining avvalgi 
taftishda yoki tekshirishda aniqlangan buzilishlarini bartaraf etish yuzasidan nazorat 
tartibidagi tekshirish); 
-
o‗rganish.
Davlat moliyaviy nazoratining 
turlari
quyidagilardir: 
-
dastlabki nazorat – moliyaviy operatsiyalar bajarilguniga qadar g‗aznachilik 
bo‗linmalari va moliya organlari tomonidan amalga oshiriladi; 
-
joriy nazorat – moliyaviy operatsiyalar bajarilishi jarayonida g‗aznachilik 
bo‗linmalari, moliya organlari va davlat soliq xizmati organlari tomonidan amalga 
oshiriladi; 
-
yakuniy nazorat – moliyaviy operatsiyalar bajarilganidan so‗ng maxsus 
vakolatli davlat moliyaviy nazorat organlari tomonidan amalga oshiriladi. 
Davlat moliyaviy nazoratining 
usullari 
quyidagilardir: 
1) tekshirish hujjatlarining hajmiga qarab: 
-
yoppasiga nazorat – tekshirilayotgan davr uchun barcha buxgalteriya, 
moliya, statistika, bank hujjatlari va boshqa hujjatlarni tekshirish;
-
tanlov asosidagi nazorat – muayyan davr uchun buxgalteriya, moliya, 
statistika, bank hujjatlari va boshqa hujjatlarning ayrim qismlarini tekshirish;
2) nazoratning maqsadga yo‗naltirilganligi va predmetiga qarab:

141
O‗zbekistonRespublikasiByudjetKodeksining 173-moddasi asosida. 

---

307 
-
kompleks nazorat – moliyaviy nazorat obyektining muayyan davr uchun 
moliyaviy-xo‗jalik faoliyatining barcha yo‗nalishlarini tekshirish; 
-
mavzuli nazorat – moliyaviy nazorat obyektining muayyan davr uchun 
ayrim masalalar bo‗yicha faoliyatini tekshirish; 
-
muqobil nazorat – operatsiyalar yagonaligi bilan o‗zaro bog‗liq bo‗lgan va 
turli moliyaviy nazorat obyektlarida turgan hujjatlarni solishtirishni o‗z ichiga olgan 
tekshirish. 
Ma‘lumki, davlat moliyaviy nazoratining nazariyasi va amaliyotida uning 
muhim bo‗g‗ini bo‗lgan byudjet nazorati quyidagi shakllarda amalga oshiriladi (6-
rasm): 
Dastlabki moliyaviy nazorat
turli darajadagi byudjetlar loyhalarini tuzish, 
ko‗rib chiqish, tasdiqlash; daromad va xarajatlar smetasi, qonun loyihalarini ishlab 
chiqish va qabul qilish jarayonida amalga oshiriladigan nazorat shaklidir. U moddiy 
va moliyaviy resurslarni noratsional ishlatilishining oldini olishga xizmat qiladi. 
Dastlabki moliyaviy nazorat chog‗ida qo‗shimcha mablag‗larni jalb qilish 
imkoniyatlari, ko‗zda tutilgan xarajatlarning asoslanmaganligi aniqlanishi mumkin.