№1-labaratoriya ishi tog’ jinslarini granulometrik tarkibini aniqlash ishning maqsadi

---

№ 1-LABARATORIYA ISHI
 
TOG’ JINSLARINI GRANULOMETRIK TARKIBINI ANIQLASH 
 
Ishning maqsadi: 
Таlаbаlаrni tog` jinslarining donadorlik tarkibini o’rganish
usullari bilan tanishtirish. 
Tog` jinslarining donadorligi deb, ularning har xil kattalikdagi zarrachalardan 
qanday miqdorda tashkil topganligiga aytiladi. 
Neft saqlovchi tog’ jinslari tarkibi asosan 0,5 dan 0,05 mm diametrda bo’lgan 
zarrachalardan tashkil topgan. Zarrachalar o’lchamiga kura asosan 4guruhga 
bo’linadi: psefit psammitlar, , alevritlar va pelitlar. 
Birinchi guruh-psefitlar asosan 2mm dan katta bo’lgan tog’ jinslaridan tashkil 
topgan. Ikkinchi guruh-psammitlar asosan 2-0,1mm dagi zarrachalardan tashkil 
topgan. Uchinchiguruh-alevritlar asosan 0,1-0,01mm dagi zarachalarni o’z ichiga 
olgan va to’rtinchi guruh-pelitlar 0,01 mmdan kichik bo’lgan zarachalar kiradi. 
Tog’ jinslarini granulometrik tarkibini aniqlashning bir necha usullari 
mavjud. Nisbatan ko’p tarqalganlaridan elash va sedimentatsiya usullari, yengil va 
o’rta sementlangan tog’ jinslariga qo’llaniladigan va mikraskop ostida tekislanib 
o’rganiladigan usul, o’rta va yuqori sementlangan tog’ jinslari uchun.
Elaklash usuli asosan psammit guruhidagi zarrachalarga qo’llaniladi, 
sedimintatsiya usuli esa alevrit va pelit guruhidagi zarrachalariga qo’llash avzal. 
Elaklash tahlili 
Kerakli asbob uskunalar va aparatlar. 
Agatli maydalagich va pestik rezinali uchi bilan, analitik tarozi turli xil 
toshlari bilan, standart katakchalar to’plami va muyqalam. 
Aparatlar ta’rifi 
Odatda elaklash usulini o’tkazish uchun matoli tolali va ipak tolasidan 
yasalgan elaklardan foydalaniladi. Bu elaklarni o’lchami ularning bir dyum 
uzunlikda yotgan teshiklari soni buyicha aniqlanadi.Standart elak 11 ta katakdan 
tashkil topgan.Qurilma haqida malumot 1.1-jadvalda ko’rsatilgan. 
Granulometrik taxlildagi katakchalar tarifi. 
1.1-jadval
 № 
t/r 
№ 
katak 
Teshikning kvadrat tarafi, мм 

1 
6 

3,36 
2 
12 
1,68 
3 
20 
0,89 
4 
30 
0,59 
5 
40 
0,42 
6 
50 
0,30 
7 
70 
0.210 
8 
100 
0,149 
9 
140 
0,105 
10 
200 
0,074 
11 
270 
0,053 

---

Idishcha 
Ish jarayoni 
Tozalangan va quritilgan tog’ jinsi namunasini tashkil topgan donalarni agatli 
maydalagich va pestik rezinali uchi bilan maydalashadi. Maydalashning boshqa 
turlarini qo’llash hammumkin faqat donadorlik saqlansa bo’lgani. 
Maydalanilgan qumdan 150 g namuna olinadi.Namuna aniqligi 
0.01g.namuna qumini ustma-ust kataklar kichrayib borishi ketma-ketligi tarzda 
quyilgan elaklar to’plamiga tukiladi, bu ketma-ketlik 1.1-jadvalda ham ko’rsatilgan. 
15 daqiqa ichida elaklar to’plamini elanadi va undan turli o’lchamdagi qum 
donalari bo’lingan holda olinadi. 
Elaklashni tugatgach har bir elaklar qumini alohida oq qog’ozlarga tukiladi 
muyqalam yordamida tozalagan holda.Har bir elak qumini o’lchash natijasida 
donadorlar vaznini aniqlanadi.Og’irlik o’lchash aniqligi 0.1 g bo’lishi kerak. 
Umumiy qum og’irligi 150g qumni foiz ko’rinishida 100% deya qaraymiz va 
elakdan chiqqan qum turlarini xisoblay boshlaymiz. Izlanish jarayonida umumiy 
qum yuqotish 1% dan oshmasligi kerak.
Tekshiruv jarayonini rasmiylashtirish 
Barcha tekshiruv jarayonini jadval ko’rinishida rasmiylashtirish qulay.
1.2-Jadval
Tog’ jinslarining granulometrik tekshiruv jarayonining natijasi.
Yuza……………
quduq………………… 
Tekshiruv vaqti……………
labaratoriya qism №……… 
Kern olish vaqt oralig’i…………. 
gorizont (qatlam)…………….. 
Fraksiya 
mm 
Og’irlik,g 
 
% 
10,00 dan 
7 –10 
5 – 7 
3 – 5 
2 – 3 
1 – 2 
0,5 – 1 
0,25-0,5 
0,25 gacha 
Jadvaldagi raqamlarga kura granulometrik tarkib foiz kurinishida berilgan. 1.2.
Tekshiruv savollari 
1.Elaklash usulini o’tkazish uchun nimalardan yasalgan elaklardan foydalaniladi? 
2. Qumli kollektorlarni granulometrik tarkibini aniqlashda qaysi usul bilan 
aniqlash mumkin.