111
mos keluvchi nou-xau b o ‘yicha tijorat sirlarini him oya qilishga,
liunda raqobatchilarni nou-xau vositalaridan chegaralab q o ‘yish ku-
/.atiladi) asoslanadigan variant hisoblanadi. U chinchi variant bo‘lib
innovatsion m onopoliya m onopol ustam a foyda olish uchun emas,
balki xaridorlarni to ‘xtatish va shu usulda uning ortiqcha - o'zinin g
kapitali - foydaga to ‘g ‘ri keladigan o ‘rtacha tarm oq k o ‘rsatkichla-
ridan yuqori kapitallashtirish yordam ida baholanadigan innovatsion
mahsulot doimiy m ijozlari k o ‘rinishida firm aning o ‘ta qim m atli no-
moddiy aktivini shakllantirish m aqsadida
foydalaniladigan variant
xizm at qiladi.
Dinam ik narx tizim larini bunday talqin qilish bilan bozor mexa-
nizmlarining m ashhur olimi Filipp K otler shug‘ullangan. Innovat
sion tovarga narx belgilash strategiyasi o ‘ziga xosliklarga egadir.
Bunda haqiqiy yangilik-tovar va uni o ‘xshatishga harakat qiladigan
tovarni farqlay olish lozim. Patent bilan him oya qilingan, haqiqat-
da yangi b o ‘lgan tovarga narx belgilashda
bir nechta strategiya
farqlanadi: «qaym og‘ini olish» strategiyasi (innovatsion m ahsulot-
ni bozorga chiqarishda standart bozor sharoitlarida optim al foydani
ta ’m inlaydigan narx darajasiga nisbatan ancha yuqori narx belgilash
va kelgusida narxni asta-sekinlik bilan pasaytirish k o ‘zda tutiladi),
kirib borish strategiyasi (m ahsulot bozorga nisbatan arzon narxda
chiqarilishi, biroq kelgusida kom paniya im kon qadar narxni k o ‘ta-
rishga harakat qilishi k o ‘zda tutiladi), bozorga kirish uchun faqat ar
zon kirish narxlari strategiyasi (bozorga kirib borish strategiyasining
eng chetki varianti va ekstrem al holatlarni ifodalaydi. U bozorga
kirib borish strategiyasidan foydalanishdagidan
ham arzon bosh-
lang‘ich narx darajasi belgilashni nazarda tutadi).
Yangi tovar-im itatorga narx belgilashda tovar narxi va sifatiga
qarab quyidagi strategiyalar farqlanadi: m ukofot ustam alari strategi
yasi, bozorga chuqur kirib borish strategiyasi, oshirilgan narx strate
giyasi, o ‘rtacha daraja strategiyasi, sifatlilik strategiyasi, talon-taroj
strategiyasi, nam unali biznes strategiyasi va h.k.
K orxonalar k o ‘pincha ilgari o ‘zlashtirilgan m ahsulot o ‘rnini
alm ashtirm aydigan, lekin m avjud m ahsulotlar
param etrik qatori-
59
ni to id irad ig an yoki kengaytiradigan m ahsulotni loyihalash va
o ‘zlashtirishga m ajbur b o ia d i.
M ahsulot birligiga xarajatlar norm ativlarini hisobga olgan holda
uning iste’mol xususiyatlari darajasiga qarab, yangi m ahsulot narxi-
ni tashkil qilishning qator usullari mavjud. Bunday usullar ekono-
metrik usullar nomini olgan b o ‘lib, ular qatoriga
quyidagilarni kiri-
tish mumkin:
- solishtirm a k o ‘rsatkichlar usuli;
- regression tahlil usuli;
- ball usuli.
Ekonom etrik usullarning uchalasiga ham xos b o ‘lgan um um iy
kam chilik narxning faqat tovar xususiyatlariga b og‘liq ekanligi tax-
m in qilinishi hisoblanadi. Raqobatchi firm alar o ‘z tovari narxini
uning sifat k o ‘rsatkichlari
asosidagina belgilam asdan, o ‘zining narx
siyosatiga amal qilgan holda narxni oshirishi yoki tushirishi m um -
kinligi hisobga olinmaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: