3
KIRISH
Muammoning dolzarbligi.
O‟zbekiston
Respublikasida
amalga
oshirilayotgan mustaqillik islohotlari iqtisodiy, siyosiy, ma‟naviy, mafkuraviy,
madaniy islohotlar ta‟lim-tarbiya tizimida ham jiddiy o‟zgarishlarni amalga
oshirishni taqozo etmoqda.
Jamiyatimizda amalga oshirilayotgan islohotlarning barchasida davlat
tashabbuskor hisoblanib, rahbarlik qilmoqda. Uzluksiz ta‟lim-tarbiya tizimidagi
yangilanishlar Oliy Majlisning 1997 yil 29 avgustda bo‟lib o‟tgan 1-chaqiriq 9-
sessiyasida qabul qilingan "Ta‟lim to‟g‟risida"gi Qonun va "Kadrlar tayyorlash
Milliy Dasturi" talablari asosida amalga oshirilmoqda. Bozor iqtisodiyoti
sharoitida zamonaviy kasb-hunarlarning erkin raqobatida sifat ko‟rsatkichlarni
ta‟minlash uchun Respublikamizda o‟rta maxsus, kasb-hunar ta‟limi va oliy kasbiy
tizimi bosqichini rivojlantirish yo‟lida yirik ishlar amalga oshirilmoqda.
"Akademik lisey davlat ta‟lim standartlariga muvofiq o‟rta maxsus ta‟lim
beradi. O‟quvchilarning imkoniyatlari va qiziqishlarini hisobga olgan holda
ularning jadal intellektual rivojlanishi chuqur, sohalashtirilgan, tabaqalashtirilgan,
kasbga yo‟naltirilgan ta‟lim olishini ta‟minlaydi"
1
.
Umumta‟lim maktablarida o‟quvchilar muayyan kasblarga nisbatan
yo‟naltirilsa, o‟rta maxsus kasb - hunar ta‟limi bosqichida o‟quvchilar turli xil
kasblarning asoslarini, kichik mutaxassisliklar darajasida zaruriy kasbiy bilim,
ko‟nikma va malakalarni egallab boradilar. "Kasb-hunar kolleji tegishli davlat
ta‟limi standartlari doirasida o‟rta maxsus, kasb-hunar ta‟limi beradi;
o‟quvchilarning kasb-hunarga moyilligi, bilim va ko‟nikmalarini chuqur
rivojlantirish, tanlab olingan kasb-hunar bo‟yicha bir yoki bir necha ixtisosni
egallash imkonini beradi"
2
.
Yosh avlodning kelgusi hayotda, ishlab chiqarishda, ijtimoiy-iqtisodiy
faoliyatda o‟zlariga munosib o‟rinlarni topishlarida ularga zamonaviy kasb-
hunarlar yo‟naltirish, ularni kelajak faoliyatga tayyorlash ishi insoniyat jamiyati
1
Баркамол авлод-Ўзбекистон тараққиё тининг пойдевори.-Т.:Шарқ. 1997.-47-б.
2
Баркамол авлод-Ўзбекистон тараққиё тининг пойдевори.-Т.:Шарқ. 1997.-48-б.
4
paydo bo‟lganidan boshlab keksa avlod oldida turgan muqaddas vazifalardan
hisoblanib kelgan.
O‟tmish avlod o‟zining hayotiy tajribalarini yosh avlodga o‟rgatish
to‟g‟risida g‟amxo‟rlik qilib kelgan. Ular o‟z tajribalarini turli xil manbalarga bitib
qoldirishganlar. Yozuvlar paydo bo‟lganidan keyin esa, turli xil asarlar yaratish
orqali o‟z tajribalarini kelgusi avlodlarga meros qilib qoldirganlar. Masalan,
ibtidoiy davr odamlari o‟z farzandlarini yetaklab yurib, ovga, dehqonchilikka
o‟rgatib tajribalarni toshlarga, terilarga, buyumlarga o‟tkazish orqali qoldirgan
bo‟lsalar, keyinroq esa, bu hol turli xil bitiklarda namoyon bo‟lgan. Jumladan
eramizdan avvalgi V-IV asrlarda O‟rta Osiyo va Markaziy Osiyo davlatlari
hududida yashagan xalqlar sig‟ingan zardushtiylar dinining muqaddas kitobi
"Avesto"da yirik qoidalar to‟plamlari tarzida bayon etilgan. Avestoda
keltirilishicha yaxshilik va ezgulik yaratish uchun kishi mehnat qilishi, o‟z qo‟llari
bilan moddiy noz-ne‟matlar yaratishi lozim deb hisoblashgan.
Qadimgi misrliklar o‟z hayotiy tajribalarini papirus o‟simligi barglariga,
tosh-taxtalarga yozib qoldirgan bo‟lsalar, Osiyolik donishmandlar, qog‟oz paydo
bo‟lgach, ularga turli-tuman asarlar bitganlar. Masalan, Kaykovus tomonidan o‟z
avlodlariga pand-nasihat qilishi yuzasidan yaratilgan "Qobusnoma" asari ham
nodir tarbiyaviy manbalardan hisoblanadi. Undagi mazmunni ifodalaydigan
mavzular maqolalardan iborat bo‟lib, ijtimoiy -iqtisodiy, madaniy hayotning
ko‟pgina sohalari to‟g‟risida nasihatomuz fikrlar yuritiladi. Jumladan, "Hunarning
afzalligi va qadri baland, tabiatli bo‟lishga bag‟ishlangan 6-maqolot,
"dehqonchilik" va bozor hunarlari haqida 43 maqolatlar, ayniqsa, diqqatga
sazovordir. Jumladan, 6-maqolatda yoshlarga kasb-hunarlarni o‟rgatish to‟g‟risida
shunday deyiladi: "Ey farzand, ogoh bo‟lkim, hunarsiz kishi hamma vaqt foydasiz
bo‟lur va hyech kimga foydasi tegmaydi"
3
VII-VIII asrlarda Arabistonda shakllangan islom dinining tabarruk kitobi
"Qur‟oni karim"da va shu asosda yaratilgan hadislarda qur‟on so‟zlari sharhi ham
yoshlarga turli hunarlarni o‟rgatish muhimligi keltirilgan. Jumladan, mashhur
3
Кайковус. Қобуснома. –Т.: Ўқитувчи 1986.-41 бет
Do'stlaringiz bilan baham: