Эргашходжаева ш. Д

6.2. Анъанавий ва электрон инновацион маркетингнинг 
оқилона уйғунлашувини таъминлаш
 
Интернет-лойиҳани амалга оширишни бошлаш ҳақида қарор 
қабул қилишда шуни ҳисобга олиш керакки, Интернет тизими бу – 
инновацион маркетингнинг оддий бир янги воситасигина эмас, балки 
корхонада маркетинг мажмуини кенгайтириш воситаси ҳамдир. Энг 
янги ахборот технологияларининг улкан роль ўйнашига қарамай, 
электрон маркетинг анъанавий маркетинг ўрнини босмасдан, уни 
фақат тўлдириб туради, шу тариқа маркетинг фаолияти мажмуини 
кенгайтиради, 
яъни 
амалиѐтда 
интеграцияланган 
ѐндашув 
қўлланилади.Шу сабабли компания фаолиятининг муваффақияти 
анъанавий 
ва 
электрон 
инновацион 
маркетинг 
оқилона 
уйғунлашувига 
эришиш 
билан 
белгиланиши 
лозим. 
Бу 
уйғунлашувнинг оқилоналиги қуйидаги асосий омиллар билан 
изоҳланади. 
1. Интернет-лойиҳа ҳақиқатда муваффақиятли бўлиши учун у 
фақат компания умумий корпоратив стратегияси доирасида 
яратилиши ва унинг таркибий қисмларидан бирини ифодалаши 
лозим. Ҳозирги пайтда кўплаб компаниялар ушбу қоидага амал 
қилмаяпти, бу эса реал зарурат бўлмагани ҳолда сезиларли капитал 
қўйилмалар киритишни талаб қиладиган йирик миқѐсли лойиҳалар 
яратишга ѐки аксинча, бунда фирма кичиккина ахборот веб-саҳифаси 
очиш билан чекланадиган интернет-лойиҳаларни етарли даражада 
молиялаштирмасликка олиб келади. 
2. Анъанавий ва интернет-маркетинг нисбати универсал 
бўлмаслиги, компаниянинг бозор улуши ва унинг тармоқдаги ўсиш 
суръатига қараб фарқланиши лозим. Қоидага кўра, умумий 
корпоратив стратегия танлаш Бостон матрицаси асосида амалга 
оширилади. Ушбу ѐндашувга кўра барча фирмалар юқорида 
кўрсатилган икки кўрсаткич бўйича тўрт гуруҳга тақсимланади. 

---

89 
Интернет-лойиҳа компаниянинг умумий стратегиясига мувофиқ 
ишлаб чиқилиши лозим эканлигини ҳам ҳисобга олиб, маркетинг 
икки йўналиши ўртасида ресурслар тақсимлаш соҳасида стратегия 
шакллантиришда шунингдек, Бостон матрицасидан фойдаланиш 
мақсадга мувофиқ. Бундан ташқари, Бостон матрицаси инновациялар 
стратегиясини шакллантиришда ҳам фойдаланилади, исталган 
интернет-лойиҳа эса айнан инновацион характерга эга бўлади. 
3. Маблағларни анъанавий ва электрон маркетинг ўртасида 
тақсимлаш ҳамда интернет-лойиҳани амалга ошириш ва унинг 
кўламлари ҳақида қарор қабул қилишда фирма томонидан бир қатор 
мезонлар баҳоланиши лозим бўлиб, уларнинг асосийлари 
қуйидагилар ҳисобланади: 

реал ва электрон бозордаги рақобат даражаси ва унинг 
ўзгариш тенденциялари; 

лойиҳа ташкилотнинг мақсад ва вазифаларига, шунингдек, 
унинг молиявий имкониятларига мос келиши; 

реал ва электрон бозорлар сиғими нисбати; 

интернет-лойиҳа ишлаб чиқиш ва амалга ошириш қиймати; 

вақт жиҳати: компания электрон маркетингни амалга 
оширишдан фойда ола бошлайдиган пайтгача зарур бўлган вақт; 

интернет-маркетингга қўйилмалар ўзини қопламаслиги билан 
боғлиқ риск; 

мос келувчи касбий даража ва малакага эга бўлган қўшимча 
мутахассислар жалб қилишга эҳтиѐж; 

қўшимча техник ва технологик таъминотга эҳтиѐж ва уни 
харид қилиш харажатларини баҳолаш. 
4. Ҳозирги пайтда Интернет тизимида савдони ташкил қилишда 
компаниялар харидорларни тўғридан-тўғри ҳам, воситачилар орқали 
ҳам топмоқда, бунда кўплаб фирмалар Интернетда одатий тақсимот 
каналларидан фойдаланишга ҳаракат қилмоқда. Интернет бу – реал 
бозордан фарқ қиладиган ва ўзига хос хусусиятларига эга бўлган 
бозор эканлиги сабабли интернетда фақат интерактив муҳитда 
ишлашга ихтисослашган электрон воситачилар билан ишлаш энг 
самарали 
ҳисобланади. 
Реал 
бозорда 
анъанавий 
тақсимот 

---

90 
каналларидан фойдаланишда Интернет воситачилар билан ўзаро 
алоқаларни енгиллаштириш учун ва қўшимча ахборот манбаси 
сифатида қўлланиши лозим.
5. Интернет тизими орқали сотувни ташкил қилишда фирмалар 
эътиборга олиши лозим бўлган яна бир муаммо вужудга келади. 
Бугунги 
кунда 
хорижий 
интернет-магазинларда 
товар 
ва 
хизматларнинг барча турлари таклиф этилмоқда. Бироқ агар ғарб 
мамлакатларида тармоқа таклиф этилаѐтган барча маҳсулотларга 
харидорларда талаб мавжуд бўлса, бизнинг мамлакатимизда асосан 
дастурий таъминотна талаб юқори саналади.
6. Музокаралар олиб боришда шахсий учрашувлар ва интернет-
технологиялардан фойдаланишни уйғунлаштириш зарур. Хусусан, 
якуний музокараларни интернетдан ташқарида ўтказиш мақсадга 
мувофиқ, бунда ҳамкорларда қулай таассурот қолдириш ва 
психологик омил катта аҳамиятга эга бўлади. Стратегик аҳамиятга 
эга бўлган муҳим масалаларнинг муҳокамасини ҳам одатий усул 
билан амалга ошириш яхшироқ бўлади. 
7. Реклама кампаниялари ўтказишда шубҳасизки, бошқа 
медиаканаллар билан таққослаганда Интернет устунликларга эга 
бўлади, бироқ у анъанавий каналларнинг ўрнини боса олмайди. 
Интернет тизимидан фойдаланувчилар сони мамлакат аҳолиси 
умумий сонининг маълум бир фоизинигина ташкил қилиши сабабли 
фақат интернет-реклама билан чегараланиш ѐки ундан асосий фосита 
сифатида фойдаланиш мақсадга мувофиқ эмас. Интернет-рекламага 
маблағлар анъанавий ва интернет-бозор ҳажмининг нисбатига, 
компания олдида бозорларни кенгайтириш бўйича турган 
вазифаларга қараб пропорционал равишда тақсимланиши лозим.
Корхонада инновацион маркетинг самарадорлигини белгилаб 
берадиган энг муҳим омиллар қаторига электрон ва анъанавий 
маркетинг уйғунлашувидан ташқари инновацион маркетинг тизими 
ушбу элементларини алоҳида оптималлаштиришни ҳам киритиш 
зарур. Электрон маркетинг маҳаллий корхоналар учун ҳали янгилик 
ҳисобланишини ҳисобга олиб, ушбу йўналишни такомиллаштириш 
бугунги кунда энг долзарб ҳисобланади. 

---

91 
Бозорни сегментлаш муаммоси интернет-маркетинг учун муҳим 
аҳамият касб этади, чунки Интернет компанияларга бозор сегментини 
ташкил қиладиган мақсадли доирага ўз таъсирини максимал 
даражада аниқ мужассамлантиришга имколн беради. Сегментлаш 
усулини тўғри танлаш шартида Интернет бу жараѐнни анча 
соддалаштириш имконини беради. Бундан ташқари, ѐки умуман 
харажатлар талаб қилинмайди, ѐки улар минимал бўлади; бунда 
сегментлашни жуда тез ўтказиш, яъни вақтни ҳам тежаш мумкин. 
Шундай қилиб, фирма мақсадли доирага йўналтирилиши ва 
унинг ҳажмига қараб, тахмин қилинаѐтган бозор ҳажмини, демак, 
кутилѐтган сотув ҳажмини ҳам аниқлаши мумкин. 
Интернет-савдонинг анъанавий савдодан муҳим бир фарқи 
сотувчи томонидан харидорга нисбатан руҳий таъсир кўрсатиш 
имконининг йўқлиги ҳисобланади. Интернет орқали харид қилишда 
фойдаланувчи фақат компьютер билан мулоқот қилади ва таклиф 
этилаѐтган товар тавсифномасини диққат билан ўрганиш учун 
еталича вақтга эга бўлади.