Ноябрь 2020 10-қисм

Ноябрь 2020 10-қисм
Тошкент
quralı esaplanǵan pedagog ushın júdá zárúrli. usı menen bir waqıtta sózsiz kommunikatsiya 
ima-ishara, pantamimika sózsiz túrdegi hárqıylılıqta rawajlanıp baradı.
Pedagogikalıq texnika muģallim iskerliginiń ishki mazmunı hám onıń sırtqı sáwleleniwiniń 
birligin támiyinleytuǵın oǵada áhmiyetli pedagogikalıq sheberlik.
Solay etip, texnika bul-usıllar jıynaǵı. Onıń quralları-sóz hám qıymıl háreket arqalı 
qatnas jasaw. Pedagogikalıq texnika elementlerin biliw hám iyelew muǵallimge alda turǵan 
wazıypalardı sheshiwdiń kerekli quralı bolıp xızmet etedi.«Pedagogikalıq texnika» túsinigi eki 
topar komponenttin óz ishine aladı.
1. Muǵallimniń óz minez-qulqın basqara alıw uqıbı menen baylanıslı komponentler: óz 
organizmin basqarıw(mimika, pantomimika); emotsiyasın, kewil xoshın basqara alıw, social-
pertseptiv uqıplılıq(dıqqat, baqlawshılıq, ańlaw); sóylew texnikası (dem alıw, dawısı, diktsiya, 
sóylew tempi). 
2) Muǵallimniń jeke adamǵa hám kollektivke tásir etiw uqıbı hám oqıtıw-tárbiyalaw 
processiniń texnologiyalıq táreplerin ashıp kórsetedi. Olar didaktikalıq, shólkemlestiriwshilik, 
konstruktivlik, kommunikativlik uqıpların, talap etiwdiń texnologiyalıq usılları h.t.b.
2. Muǵallimniń klass aldında turıp sóylewi onda ózine isenimsizlik, qorqınısh, tartınıw, ata-
analardıń, óz kásiplesleriniń «kóz aldında» háreket etiwi muǵallimniń pikiriniń dúzilisinde, 
dawısında, fizikalıq halatında (ayaǵı dirildeydi, qolı qaltıraydı), psixikalıq jaǵdayında (ersi 
kóriniw, ebeteysiz bolıp kóriniw) ayqın kórinedi. Bunday jaǵdaylarǵa túspew ushın muǵallim 
hár bir saat aldınan ózi-ózine psixo-fizikalıq tayarlıq jumısların ótkeriw muǵallimge óz 
emocional jaǵdayın basqarıwǵa járdem berip, qorqıw, albıraw, tutlıǵıw halatların jeńiwge alıp 
keledi. Bunday kemshilikler álbette hár bir jas muǵallimniń basınan ótedi, lekin qorqıw shárt 
emes. qáteshilik nuqsan emes, degen menen onı saplastırıwdı ózin-ózi basqarıwdı úyreniw 
arqalı dúzetse boladı. Muǵallimniń jumıs barısındaǵı emocional jaǵdayın basqarıwda v.A. 
Suxomlinskiy-diń paydalı keńeslerin yadta tutıwımız júdá zárúr. Ol ruwxıy jay paraxatshılıq, 
aqıl, estiń turaqlılıǵın tárbiyalaw ushın: qabaǵı uyilip, túnerip júrmew, basqalardıń kemshiliklerin 
asıra bermew, házillesip turıw, haq kewilli bolıp, hár nárseni jaqsılıqqa jorıy biliw(optimist 
bolıw). Bunday sıpatlardı rawajlandırıw ushın muǵallim óz kásibiniń jámiyetlik áhmiyetin biliw, 
minnetin seziwi, pedogogikalıq sezgirligi, óz-ózine analiz beriw hám bahalawı júdá zárúr boladı. 
Ózin-ózi basqarıwdıń bunday psixo-fizikalıq usılları muǵallimniń maqsetke baǵdarlanıwshılıǵı 
menen baylanıslı. Olardı bárhá bir qıylı usılda qollanıwda durıs emes. Mazmunı jaǵınan hámme 
usıllar ózgertirilgen halda qollanılıp turılsa ǵana bul usıllar jaqsı nátiyjege erisip turıwǵa járdem 
beredi. ulıwma qay nárseni qalay, qaysı jerde qollanıwdı muǵallimniń kewli seziwi kerek.Ózin 
psixikalıq tayarlaw-bul deneni bosastırıw, tınıshlanǵannan keyin ózin baǵdarlap májbúrlew 
arqalı iske asadı. Ózin isendiriw tómendegi formula arqalı iske asırılıwı múmkin. Men sabaqqa 
tayarman, sabır taqaatlı hám arqayınman, meniń kewil xoshım jaqsı. Sabaqı isenimli óte alaman. 
Sabaqtıń’ hár bir etabına tayarman. Sabaq qızıqlı meniń ushın. Ózimdi jaqsı sezemen. Oqıtıw 
qızıqlı. Oqıwshılar meni sıylaydı, meniń talaplarımdı orınlaydı. Meniń sabaq ótkim keledi. Men-
muǵallimmen.Úyreniw qıyın jumıs, basqanı úyretiw onnan da qıyın. Dáslepki sátsizliklerge 
renjimey turaqlı túrde psixofizikalıq shınıǵıwlar álbette pedagogikalıq jetiskenlikler shıńına 
shıǵıwǵa járdem beredi.
3. Tárbiyashınıń sırtqı kórinisi estetikalıq tásirsheń bolıwı tiyis. Óziniń sırtqı kórinisine 
itibarsız qaraw, yamasa hádden tıs dıqqat awdarıwǵa da bolmaydı.
Muǵallimniń shash túrmegi, kiyimi, ondaǵi bezekler bárhama balalardıń tárbiyasına durıs tásir 
etiwge qaratılǵan bolıwı kerek. Muǵallim ózin bezew kosmetikadan paydalanıw huqıqına iye, 
lekin muǵallimshilik kásibi muǵallimnen bezeniwdiń ólshemin biliwdi, onı seziniwdi talap etedi. 
Oniń sırtqı kórinisiniń tásirsheń bolıwına bet álpetiniń jaydarlılıǵı, kewilliligi, qol háreketleri, 
júzháreketleri, jumıstıń saldamlılıǵı, uluwma háreketleriniń orınlı qollanılıwı úlken tásir jasaydı. 
Muǵallimniń bet álpetinde qapashılıq, ashıw, qaraw, sálemlesiw, klass ishinde júriwi bári-bári 
balalarga tásir etiwi kúshi ekenligin muǵallim jaqsı túsiniwi hám durıs paydalana biliwi shárt. 
Muǵallimniń barlıq háreketlerinde, kóz qaraslarında, sózinde, iseniminde balalar ózindegi jasırın 
kúshti, tereń isenimdi sezinetuǵın bolıwı tiyis.
Muǵallim ózin arqayın, erkin, sabır-taqaatlı uslap bilse, óziniń sırtqı kórinisine eń hasıl 
bezewdi qostım dep bilse boladı.