Namangan davlat universiteti ekologiya va tabiatni muhofaza qilish

Milliy  bog’larda  tabiatdan  foydalanish,  aholi  dam  olishi  uchun  sharoitlar 
ham mavjuddir.   
Buyurtmaxonalarda  qisman  muhofaza  yoki  to’liq  muhofaza  ta’minlanishi 
mumkin.  Bunday  alohida  muhofaza  qilinadigan  hududlarda  yo’qolib  borayotgan 
noyob o’simlik va hayvonlar,  tabiat kompleksi muhofaza  qilinadi. 
Islom  dinida  qo’riqlanadigan  hududlarni  tashkil  qilishga  e’tibor  qaratilgan 
va  «xayma»  deb  ataladigan  odat  qadimdan  ma’lum.  Bunda  hech  kimga  qarashli 
bo’lmagan  hududlar  muhofaza  qilinadi  va  u  yerlarni  o’zlashtirish  man  qilinadi. 
Payg’ambarimiz(S.A.V)  zamonlarida  Makka  va  Madina  shaharlari  ichidagi  va  yon 
atrofidagi  daraxtlar,  qushlar,  o’t-o’lanlar  muhofazaga  olingan.  Bu  qonunni  buzgan 
kishining  quroli tortib olinib,  qattiq tanbeh berilgan.   
Inson  tomonidan  buzilmagan  hududlar  «xaram»  deb  nomlangan  va  unday 
yerlar  faqatgina  alohida  ruxsat  bilan  o’zlashtirilgan.  «Xayma»  va  «xaram» 
tamoyillari  tabiatni  muhofaza  qilishda  yuqori  salohiyatga  egadir.  Ushbu  hududlar 
quyidagi  sabablarga ko’ra qiymatga egadir: 
-buzilgan  yerlarni  tiklash  imkoniyatini  beradi; 
-biologik  xilma-xillikni  saqlaydi; 
-suv ayrig’ichlar  va daryo xavzalarini  asraydi; 
-sayyohlar uchun ahamiyatga  ega. 
Noyob  va  yo’qolib  borayotgan  turlarning  muhofazasiga  e’tiborni 
kuchaytirish  uchun  1966-yili  Tabiatni  muhofaza  qilish  Xalqaro  Ittifoqi  tomonidan 
xalqaro  «Qizil  kitob»  tashkil  qilingan.  Alohida  davlatlar  o’z
 
«Qizil  kitobi»ga  ega. 
«Qizil  kitob»  faqatgina  xatar  darakchisi  bo’lmay,  balki  muhofaza  harakatlarining 
dasturi  hamdir.  O’simlik  va  hayvonlarni  muhofaza  qilish  faqatgina  turli  davlatlar 
o’rtasidagi  hamkorlik  yo’li  bilangina  muvaffaqiyatli  olib  borilishi  mumkin. 
Ko’chib  yuruvchi  hayvonlar,  Dunyo  okeani  hayvonot  va  o’simlik  dunyosi, 

---

chegaralararo  daryolarda  yashovchi    o’simlik  va  hayvonlar  davlatlararo  kelishuv 
yo’li  bilan  muhofaza  qilinadi.  1992-yili  Rio-de-Janeyroda  «Biologik  xilma-xillikni 
saqlash»  xalqaro  Konventsiyasining  imzolanishi  boshlangan  va  hozirda  bu 
konventsiyaga  dunyodagi  170  dan  ortiq  davlatlar,  shu  jumladan  O’zbekiston  ham 
qo’shilgan.  O’simlik  va  hayvonlarni  muhofaza  qilish    va  ulardan  foydalanish 
alohida  maxsus xalqaro va milliy  darajadagi  qonunlar orqali nazorat qilinadi.