Ensiklopediyasi

suv m olekulasi
A
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

bir-biri bilan ancha zich boglangan, lekin ular 
hali nisbatan erkin harakatlana oladigan 
boladi. A g a r suvni 0 darajagacha sovitilsa, 
u muzlaydi va qattiq kristall modda - m uz ho­
sil boladi; m uzda suv molekulalari joyidan 
deyarli qo‘z g ‘almagani holda tebranishi m um ­
kin, xolos.
Molekulalarda ko‘pgina o'zgarishlar sodir 
bo'lishi mumkin. Bu o'zgarishlar kimyoviy 
reaksiyalar deb ataladi. Kimyoviy reaksiyalar 
yordamida yangi moddalar va materiallar ho­
sil qilish mumkin.
MOLLYUSKALAR
Qaysi jonivor suv tagida bir oyoqlab yura­
di? Qaysi jonivor uyini ortmoqlab yuradi? Q a y ­
si j o n i v o r n i n g o y o q la r i b o s h i d a n o 's ib
chiqqan? Bular mollyuskalar haqidagi topish- 
moqlardir. Q o rin oyoqli m ollyuskalardan 
yalang'och shilliqqurt ko'lmak va hovuzlarda, 
ustritsa esa de ngizda yashaydi. Biroq bu 
jonivorlarning hammasi mollyuskalar, y u m ­
shoq tanlilardir.
Yalang'och va himoyasiz shilliqqurt o'zini 
dushmanlardan himoya qilish uchun chig'anoq 
ichiga yashirinadi: ko'lmak va hovuzlarda 
yashovchi shilliqqurtning chig'anog'i bir qa- 
vatli, tishsiz shilliqqurtniki ikki qavatli. Mollyus- 
ka o'zining uy-qal’asini tanasidan chiqarib, 
o'z ustiga yoki ostiga quradi. Ustritsa suv 
tarkibidan chig'anoq uchun zarur bo'lgan kal- 
siy moddasini ajratib olish maqsadida ta­
nasidan 770 litr dengiz suvini o'tkazadi.
B a ’z i d a ikki q a v a tli m o l l y u s k a n in g
o..iy <=...wy .yc. qum zarrasi yoki hasharot tu­
shib qoladi. Mollyuska ajratadigan sadaf 
asta-sekin qum zarrasini o'rab oladi va bu 
mitti xira sharcha kattalashib boraveradi. Mar- 
varid ana shu tarzda vujudga keladi.
Yaponiyada qimmatbaho marvarid yetka­
zib beruvchi zargar - mollyuskalar ko'paytiri- 
ladigan suv osti fermalari mavjud.
T e r e d o
d e b
a t a l u v c h i
m o l l y u s k a
c h ig ‘a n o g ‘ining qavatlari bilan yo g 'o c h n i 
o'yib kirib, kemalarni ishdan chiqaradi. L e ­
kin e n d i o 'z i q a y tib c h iq a o l m a y d i : li- 
chinkaligida ochib kirgan yo'li keyinchalik