Ensiklopediyasi

(M isr A rab Respublikasi, M A R )
Maydoni - 1 0 0 1 4 0 0 kvadrat kilometr.
Aholisi - 6 2 6 0 0 0 0 0 kishi.
Misr Arab Respublikasi Afrikaning shimo- 
li-sharqida va Osiyoning Sinay yarim orolida 
joylashgan.
M isr - e n g q a d im g i da vlatlardan biri. 
Uning yoshi 5 ming yilga yaqin. Bu yerdagi 
b a h a y b a t e h ro m la r - p o d sho la r (fir’a v n - 
lar)ning maqbaralari, m uhtasham qasrlar, 
toshlarga o'yib tushirilgan y o z u v ha m d a
rasm lar Q a d im g i Misr madaniyati haqida 
tasavvur beradi.
7-asrda Mismi arablar bosib olishdi. Ular 
Misrga arab tili va islom dinini olib kelishgan.
M am lakat aholisining deyarli barchasi 
qadimdan Afrikaning azim daryosi - Nil so- 
hillarida yashaydi. Nil vodiysida jahonda eng 
yaxshi paxta yetishtiriladi. Bu Misrning asosiy 
boyligidir. Bu ye rd a sholi, makkajo'xori, 
bug'doy, shakarqamish, dukkakli ekinlar ham 
ekiladi. Sabzavotdan piyoz, sarimsoq, pomi- 
dor, mevalardan esa xurmo, apelsin, limon 
yetishtiriladi.
Hosildor vodiyni har tomondan bepoyon 
cho'l qurshab turadi. Cho'lda suv yo'q, shu-
ning uchun u yerda odam onda-sonda uchray­
di. Odatda ular ko'chmanchi badaviylar bo'lib, 
tuya, qo'y, echki boqishadi va poda bilan bir­
ga ko'chib yu risha di. Q u d u q la ri bor v o -
halardagina odamlar doimiy yashashadi.
Misr 1952-yil inqilobidan keyingina chi- 
nakam mustaqil davlatga aylandi. Bunga qa­
dar mamlakat ko'p yillar Angliya hukmronli- 
gi ostida bo'lgan. Misr aholisi qashshoqlik va 
kasalliklardan azob chekar, ularning deyarli 
barchasi savodsiz edi. Mamlakatda mashi-
Abu Sum buldagi tog‘ qasri.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

na sozlik z a v o d la r i b o 'lm a g a n , m etallar 
hunarmandchilik ustaxonalarida eritilardi. 
Endilikda respublikada sanoat tez sur’atlar 
bilan rivojlanmoqda. Yerlarning ko'p qismi 
yersiz va kam yerli dehqonlarga berildi.
1952-yildan keyin respublikada ko'plab 
zavod va fabrikalar qurildi va qurilmoqda. Endi­
likda mamlakat temir, po'lat, cho'yan, stanoklar, 
avtomobil va temiryo'l vagonlari, xolodilnik va 
velosipedlar ishlab chiqarmoqda.
Nil d a ry o s id a q urilga n ba land A s v o n
to'g'oni yerlarni sug'orish uchun ko'plab suv 
to'plash imkonini beradi. M a z k u r to'g'on 
elektr stansiyasi Mismi arzon elektr energiya- 
si bilan ta’minlaydi.
Misrga bir necha bor Angliya, Fransiya 
va Isroil hujum qilishgan. 1967-yili Isroil Misr­
ga tegishli S ina y yarim orolini bosib oldi. 
Misr xalqi Sinay yarim orolini va Isroil bosib 
olgan b o s h q a arab yerlarini o z o d qildi. 
1974-yili Misr xalqi Isroil qo'shinlarini S u - 
vaysh kanalining sharqiy sohilidan chiqarib 
yuborishga muvaffaq bo'ldi. Kanal bo'ylab 
Y e v r o p a va A m e r i k a d a n O s i y o h a m d a
S h a r q iy A frika g a k e m a la r q a tn a m o q d a . 
M i s r b ila n O ' z b e k i s t o n R e s p u b l i k a s i
o'rtasida diplomatiya munosabatlari 1992- 
yilda o'rnatilgan.
M ISR EHROMLARI - 
qarang 
Dunyoning yetti
mo jizasi.
MITTI DAVLATLAR
Yevro p a da to'rtta shunday davlat borki, 
ham masining maydonini qo'shganda ham 
Toshkent viloyatining Parkent tumani hudu- 
didan kichikroq. Bu «mittilar» hali deyarli bu­
tun Yevropa xuddi shunday mayda davlat- 
chalardan iborat bo'lgan davrdan saqlanib 
qolgan. Endilikda bu davlatchalar o'zlarining 
b a q u w a t qo'shnilariga ko'p jihatdan qaram- 
dirlar. Sh unday bo'lsa ham, ularning har biri 
o'z qiyofasi, o'ziga xos xususiyatlariga ega.
Pireney tog'larining janubiy yon bag'rida 
mitti Andorra davlati joylashgan. Uning may­
doni 465 kvadrat kilometr, aholisi 64479 kishi. 
Bu respublikaning o'z hukumati bor, ammo
Fransiya prezidenti hamda Urxel yepiskopi 
(Ispaniya) qo'shimcha hokimlar hisoblanisha- 
di. Andorra qo'shni mamlakatlarga qo'y juni, 
pishloq va pistako'mir sotadi. Mahalliy aholi 
fransuz va ispan tillarida so'zlashadi.
Mitti davlatlarning eng kichkinasi - Mona- 
ko knyazligi. Uning maydoni 1,95 kvadrat ki­
lometr, aholisi 28000 kishi. Monakoga Fran­
siya vasiylik qiladi va bu yerda fransuzcha 
so'zlashadilar. O'rta dengiz qirg'og'idagi iqli- 
mi yumshoq, subtropik o'simliklar yashnab 
turgan bu go'zal makon juda qimmat kurort- 
ga aylangan. Bu yerda ajoyib okeanografiya 
muzeyi bor, okeanariumda, qalin oyna ichida 
dengiz osti jonivorlari suzib yuradi. A m m o ja- 
hondagi boyvachchalarni bu kabi manzaralar, 
tabiat go'zalliklarigina qiziqtirmaydi. Boyvach­
chalarni ko'proq Monte-Karlodagi qimorxona 
jalb qiladi. Bu yerda behisob pullar yutiladi va 
yutqiziladi. Kn yaz boshchiligidagi Monakon- 
ing barcha aholisi asosan qimorxona va say- 
yohlarga xizmat qilishdan keladigan daromad 
hisobiga kun ko'radilar.
Reyn daryosining o'ng qirg'og'ida, Avstriya 
bilan Shveytsariya oralig'ida Lixtenshteyn 
knyazligi o'rnashgan. Uning maydoni 157 
kvadrat kilometr, aholisi 31100 kishi. Lixten- 
shteynning to'rtdan uch qismini ignabargli 
o'rmonlar va yaylovlar bilan qoplangan tog'lar 
egallagan. Aholi qoramol boqadi, g'alla va 
tok ekadi, pivo tayyorlaydi.
Zavod va fabrikalarda yog'och qayta ishla- 
nadi, mashina, gazmol, go'sht konservalari 
ishlab chiqariladi. Fabrikalardan biri butun 
dunyoga mashhur: unda sun’iy tishlar tayyor­
lanadi.
Lixtenshteyn knyazligida, asosan nemis tili- 
da so'zlashadilar. Bu kichik m am lakatda 
armiya yo'q, butun politsiya bor-yo'g'i 18 na- 
far. Davlat boshlig'i - knyaz.
Apennin tog'larida kichkinagina San-Mari- 
no davlati joylashgan. Uning maydoni 61 
kvadrat kilometr, aholisi 2 5 0 5 8 kishi. Bu 
m am la ka t aholisi bo g'lar va tokzorlarda 
ishlaydi, mol boqadi. Bu yerga juda ko'p say- 
yohlar keladi. A yniqsa M onte-Titano tog'i 
mashhur bo'lib, uning etagida poytaxt - S a n- 
Marino shahri joylashgan.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Y e v r o p a d a bu to'rtta mitti d a v la td a n
tashqari yana bir kichikroq davlat - Lyu k - 
s e m b u rg gersogligi bor. U n in g m aydo n i 
2 5 8 6 k v a d ra t kilom etr, aholisi 4 1 8 3 0 0
kishi. Bir yarim asrdan buyon u mustaqil 
davlat. Lekin m am lakatda qo'shni Belgiya 
va Fransiyaning yirik sarmoyadorlari katta 
rol o'ynaydi.
Lyu k s e m b u rg d a oliy o 'quv yurtlari yo'q; 
injener, shifokor, p e d a g o g la r chet m a m - 
lakatlarda tayyorlanadi.
L yu k s e m b u rg tabiatining o'ziga xosligi 
ko'plab sayyohlarni jalb etadi.
MIYA
S i z a t r o f in g iz g a q a r a b b u y u m l a r va 
odam larni ko'rasiz. O 'q iy s iz va y o z a s iz . 
O ' z xohishingizga qarab, shkafni ochib ki­
tob olasiz yoki to'pni nishonga tushadigan 
qilib otasiz. Bu ishlarning ham m asini q a n ­
da y o 'yla sa ng iz, s h u n d a y qilasiz. K ec h a
qayerd a bo'lganingizni, o'tgan yili y o z d a
h a yvo no t bog'iga borganingizni o songina 
eslaysiz. Misol yoki masala ye cha s iz. B u - 
larning h a m m a si siz uchun oddiy va m u - 
rakkab bo 'lm a gan ishlardir.
Lekin atrofimizdagi narsalarni q a n d a y
id r o k
e t i s h i m i z
t o ' g ' r i s i d a
o ' y l a b
ko 'rg a n m is iz? B iz q a y tarzda eslab qola- 
miz, fikrlaymiz? Harakatlarimizni q a n d a y
b o s h q a r a m iz ? Bu ishlarning h a m m a s in i 
tanam izning qaysi a ’zosi bajaradi?
Mana shularning hammasini tanamizning 
muhim a ’zosi - miyamiz boshqaradi.
H a yvo n la rn in g miyasi kichkina bo'ladi. 
Baliq miyasi b a ’za n b u g 'd o y donidan ham 
kichikroq. Mushuk, it, maymunlarning miya­
si anch a kattaroq. Insonning miyasi katta 
va m ura kka b « a p p a r a t » d ir . U bizga atrof- 
olamni idrok etish, harakatlanish, ko'rgan 
narsalarimiz va qilgan ishlarimizning h a m ­
masini xotirada saqlab qolishga imkon be­
radi. U nutqimizni, fikrlarimizni boshqaradi.
Inson miyasi nihoyatda ko'plab nerv hu- 
jayralaridan tashkil topgan. Miyani o'rab 
olgan kulrang m o d d a qatlamining o 'z id a - 
yoq 14 milliard s hu n day hujayra bor.
Har bir nerv hujayrasi insonga yetib keluv- 
chi signallarni qabul qiladi. B a ’zi hujayralar 
ko'ruv signallarini, ikkinchi xillari - tovushni va 
uchinchilari - teriga tegib ketishini idrok eta­
di. Qo'l va oyoq harakatiga «buyruq beradi­
g a n » maxsus hujayralar ham bor. Ular miya