Fiziologiyasi va gigiyenasi

Bolalarning yoshi
Tovushli reaksiyalar
1,5 yosh lik
shovqinli: 
a-aa, g-int, b n - u v
a boshq.
2 - 3 oylik
a ncha turli tu m a n shovqinli
4 oy lik
c h o l g 'u asbobi chalga ndek: 
al-le-ye,
agi
va boshq.
7 - 8 ,5 o ylik
turli s o ’zlarni b o 'la k l a b aytish: 
ba-ba,
da-da, a-na
8 ,5 - 9 o ylik
b o ’laklarni q o vshib aytish - turli into- 
n ats ivalar bilan so 'z la rn i takrorla sh
Shovqin-suronli g ‘uvlash - bu tovush va nafas apparatlarini 
sekin-asta so'zlar tovushini bajarish uchun tayyorlovchi mashq- 
lardir.
Tovush apparatlarining retseptorlarini q o ’zg'atish g'uvlash va 
turli so'zlarni boTaklab aytish payti, ko‘p martalab eshitish zona- 
sining q o ‘zg ’atilishi bilan birgalikda kechadi.
Bolaning erta tilini chiqish reaksiyasi voyaga yetgan odamlar 
bilan aloqasining o'rnatilishi emotsional bog'lanishlarni qo'llab 
quvvatlanishini ta'm in etadi.
Tilning chiqishi oldidan tovushli reaksiyalarning o 'z vaqtida 
va faol rivojlanishi atrofdagi odamlar bilan muamola qilish uchun 
yetarlicha muhim; agar bola bunday muloqotdan mahrum etiladi- 
gan sharoitda bo; Isa, uning tovush reaksiyalari so'nadi va gapirish 
funksiyasining rivojlanishi kechikadi.
Qulay sharoitlarda bolalar bir yoshlik paytida 6-1 0 tagacha od- 
diy so‘zlarni (
o-na
, 
o-ta, ay-ya. bo-bo, то-то
va hokazo) ayta ola- 
digan boTadi.
Aytiladigan so'zlarning rivojlanishi uchun harakat analiza- 
torlarining ishtiroki favqulodda muhimdir. Bolaning umumiy 
harakatchanligini chegaralash gapirish funksiyasining rivojlanishi- 
ga va bolaning barcha ruhiy rivojlanishiga (manfiy) salbiy ta'sir 
k o ’rsatadi.
N utqning rivojlanishida eshitishning ishtiroki juda zarur. Bola­
ning tili chiqquniga qadar eshitish a ’zolari buzilgan boTsa. uning 
gung bo’lib qolishga olib keladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1- yoshning oxiriga kelib bolalar uchun ekstroretseptiv q o 'z g 'a - 
lishlar kompleksi aham ivatliroq bo'lib qoladi. shu jumladan, so ‘zlar 
ham. Shuni qayd qilish kerakki. 1 yoshdagi bolalar uchun ayrim 
predmetlarga emas balki qo'zg'atuvchilarkom pleksiga, у a'n i butun 
bir holatga reaksiya qilish xarakterli xususiyat bo 'lib qoladi. Lekin 
bu davrda bolalarning so'zlarga reaksiyasi o 'z-o 'zid a n ahamivat- 
li b o im asd an balki kompleks qo 'zg 'alish lar bilan aniqlanadi va 
faqat keyinchalik so 'z o 'z-o 'zid an b o ia d ig an signal ahamiyatini 
oladi (Kolsova). Bolalar hayotining 1- vili davomida dastlab ayrim 
tovushlarni avtish. so'ngra o 'z b o iak larin i va. nihovat, so'zning 
o'zini aytishi uchun faol m ashqlar bajariladi.
Bolalar tom onidan ayrim nutqli tovushlar yoki ularning kombi- 
natsivalari atrofdagilar tom onidan aytiladigan so'zlar singari bevo- 
sita ta'sir ko'rsatuvchi q o'zg'atuvchi signallar kabi ta'sir ko'rsat- 
ganidan boshlab gapirish boshlanadi. Bunday holat bolalarning
1- yoshning oxirida va 2- yoshning boshida yuz beradi. shu paytdan 
boshlab nutq signallar signali bo'lib qoladi.